Je, Google itasalimu amri kwa shinikizo la sheria Marekani?

Mwezi Agosti, mahakama kuu ya Marekani iliamua kuwa Google inashikilia ukiritimba kwenye utafutaji wa mtandaoni na inautetea kwa njia zisizo za haki dhidi ya washindani.

"Hii ni hukumu ya kihistoria," anasema Ulrich Müller, mwanzilishi wa shirika lisilo la faida la Rebalance Now la Ujerumani, ambalo linatetea kudhibiti nguvu za makampuni makubwa. Aliambia DW kuwa uamuzi huo unaonesha kuwa "vifaa vya kupambana na ukiritimba vya Marekani sasa vinatumiwa kwa nguvu zaidi, hata dhidi ya makampuni ya teknolojia ya ndani."

Kulingana na taarifa za mahakama za Oktoba 7, Wizara ya Sheria ya Marekani (DoJ) inafikiria kumwomba jaji kuvunja kampuni hiyo kubwa ya teknolojia. Lakini hiyo ni mojawapo ya chaguo nyingi zinazozingatiwa, kwani kesi sasa imeingia awamu ya kutafuta suluhisho, na kuna chaguo kadhaa za kupunguza ukiritimba wa kampuni hiyo.

Kuvunjwa kwa Google ni mojawapo ya chaguo nyingi

Mawakili wa serikali wamependekeza njia kadhaa za kushughulikia suala hilo. Hizi ni pamoja na kuweka vizuizi juu ya jinsi teknolojia ya akili bandia ya Google inavyokusanya taarifa kutoka tovuti nyingine ili kutoa matokeo ya utafutaji, na kuzuia Google kulipa kampuni kama Apple mabilioni kila mwaka ili kuhakikisha injini yake ya utafutaji inakuwa ya msingi kwenye vifaa kama vile iPhones.

Chaguo jingine ni kulazimisha Google kufungua data yake ya utafutaji kwa washindani. Pia, "mabadiliko ya kimuundo" yamependekezwa, ambayo yangehusisha kuvunja kampuni mama ya Google, Alphabet.

Hati hiyo iliyotolewa ni toleo la awali la mapendekezo, ambayo yanatarajiwa kuwasilishwa na Wizara ya Sheria mwezi Novemba.

Florian Bien kutoka Chuo Kikuu cha Würzburg anaiambia DW kwamba mabadiliko hayo ya kimuundo yanaweza kumaanisha "marufuku kali sana, kama vile kupiga marufuku mfumo wa Android kuunganishwa na Google Search na kivinjari cha Chrome," hali ambayo ingeonekana kama kuvunja kampuni hiyo.

Soma pia:Mahakama kuu ya Ulaya yaamuru Google na Apple kulipa kodi 

Zaidi ya yote, kuvunja kampuni ni ukiukaji mkubwa wa haki za kampuni, na ndiyo maana mahakama zitatilia maanani ulinzi wa kisheria. "Matokeo yake, kesi kama hizi zinaweza kuchukua muda mrefu sana, wakati mwingine muda mrefu sana kiasi kwamba maendeleo ya kiteknolojia yanawazidi mahakama," anasema Bein.

Pia kuna uwezekano kwamba soko linaweza kutatua masuala hayo kwa njia tofauti, ndiyo sababu Bein anaamini kuna shauku ndogo ndani ya serikali ya Marekani kuingia katika vita hivyo. "Inachukua rasilimali nyingi sana katika Wizara ya Sheria na kwingineko."

Je, mamlaka za Marekani za kupambana na ukiritimba hatimaye zimeamka?

Katika hotuba muhimu mnamo Januari 2022, Mwanasheria Mkuu Msaidizi wa Marekani Jonathan Kanter wa Kitengo cha Kupambana na Ukiritimba cha Wizara ya Sheria alisema kwamba katika miongo miwili iliyopita, "tumeona mageuzi ya viwanda yanayofanana na, au hata zaidi ya, mapinduzi ya viwanda."

Hii imeleta "changamoto kubwa za ushindani," aliongeza, kwani ukiritimba umeongezeka katika "zaidi ya 75% ya viwanda vya Marekani." Alisema kuwa kadri masoko yanavyozidi kutawaliwa na makampuni makubwa, imekuwa vigumu kwa wajasiriamali na biashara ndogo kuanza. "Ndio maana sisi na washirika wetu wa utekelezaji wa sheria tumejitolea kutumia kila zana iliyopo ili kukuza ushindani," aliongeza.

Marekani ina utamaduni wa sheria za kupambana na ukiritimba wa zaidi ya miaka 100, ulioanza mwaka 1911 wakati ukiritimba wa mafuta wa Standard Oil ulivunjwa. Kulingana na Ulrich Müller, miaka ya 1960 na 1970 kulikuwa na uchunguzi mkubwa wa wamiliki wa ukiritimba, ambao ulianza kudhoofika miaka ya 1980 kutokana na kuingia kwa nadharia ya uchumi ya "neoliberal" iliyopigiwa debe na Shule ya Uchumi ya Chicago. Nadharia hiyo ilidai kuwa ukiritimba wa juu unakubalika ikiwa makampuni yana ufanisi, hali iliyopelekea hatua chache za kimuundo kuchukuliwa.

Soma pia: Wanaharakati wa Uganda waikosoa Google

Hata hivyo, mwaka 1982, kampuni kubwa ya mawasiliano ya AT&T ilivunjwa. Miaka miwili baadaye, Microsoft ilikabiliwa na tishio sawa baada ya uamuzi wa mahakama wa 2001 kuamuru kuvunja kampuni hiyo ya programu kwa kuwa ni mmonopolisti ambaye mfumo wake wa Windows ulifungamana kwa karibu na kivinjari chake cha Internet Explorer, na kuwatoa washindani kama Netscape. Microsoft ilikata rufaa na kuepuka kuvunjwa lakini ililazimika kufungua sehemu za mfumo wake kwa washindani.

EU pia ina wasiwasi na Google

Katika Umoja wa Ulaya, ukiritimba wa Google na kampuni zingine kubwa za mtandao pia umekuwa lengo kwa mamlaka za kupambana na ukiritimba.

Mwaka 2017, Tume ya Ulaya tayari ilitoza faini Google kwa kupendelea huduma yake ya kulinganisha bei, wakati mwaka 2018 kampuni hiyo ilitozwa tena faini ya zaidi ya €4 bilioni ($4.35 bilioni) kwa vitendo visivyo halali vinavyohusiana na mfumo wake wa uendeshaji wa simu, Android. Hata hivyo, Mahakama ya Haki ya Ulaya bado haijatoa uamuzi wa mwisho kuhusu suala hili.

Mwaka 2019, Tume ya Ulaya ilitoza Google faini nyingine ya euro bilioni kwa kutumia vibaya nafasi yake kuu katika matangazo ya mtandaoni.

Sheria mpya ya masoko ya kidijitali ya EU, ambayo ilianza kutumika Machi mwaka huu, pia inalenga kupunguza nguvu ya "walinzi" wa mtandao. Kwa Google, hii inamaanisha kuwa huduma kama vile Google Maps haziwezi kupewa upendeleo maalum katika matokeo ya utafutaji.

Hata hivyo, Müller anaamini kuwa kesi za kupambana na ukiritimba za EU dhidi ya Google zimekuwa na athari ndogo. "Ingawa faini za mabilioni zimetozwa, faida za ukiritimba wa Google ni kubwa kiasi kwamba wanaweza kuzilipa kwa urahisi," alisema.

Google yapambana vikali

Katika kesi ya hivi karibuni ya Google dhidi ya Marekani, kampuni kubwa ya mtandao inatuhumiwa kulipa watengenezaji wa simu kama Apple na Samsung mabilioni ya dola ili injini ya utafutaji ya Google iwekwe mapema kama chaguo msingi kwenye vifaa vyao. Google pia inatoa mfumo wa uendeshaji maarufu wa Android kwa vifaa vya simu.

Soma pia: Google yaizuia Huawei kutumia programu zake

Google pia ina ukiritimba wa matangazo yanayohusiana na utafutaji mtandaoni, ikishikilia kati ya 80% na 90% ya soko la injini za utafutaji katika Marekani na Ulaya. YouTube na Google Maps, zote zikiwa sehemu ya himaya ya Google, pia ni muhimu kwa matangazo ya mtandaoni.

"Mwaka 2023, tulipata zaidi ya 75% ya mapato yetu kutoka kwenye matangazo ya mtandaoni," kulingana na ripoti ya mwaka ya kampuni mama ya Google, Alphabet. Jumla ya mapato ya mwaka jana yalikuwa karibu dola bilioni 306 (€281 bilioni).

Biashara ya Google pia inaungwa mkono na udhibiti wake wa sekta ya teknolojia ya matangazo (Adtech), inayosimamia miundombinu ya matangazo ya mtandaoni. Kampuni hiyo inauza nafasi za matangazo kwenye tovuti na programu zake, na pia inafanya kazi kama mpatanishi kati ya watangazaji wanaotaka kuweka matangazo mtandaoni na wachapishaji (yaani, tovuti na programu za watu wengine) zinazotoa nafasi za matangazo.

Tume ya Ulaya imeelezea wasiwasi, ikisema kuwa "njia pekee ya kushughulikia masuala ya ushindani ni kwa kugawa baadhi ya huduma za Google."

Google tayari imetangaza mipango ya kukata rufaa dhidi ya uamuzi huo na inasema kuwa imepata wateja kupitia ubora wa huduma na inakabiliwa na ushindani mkubwa kutoka kwa Amazon na tovuti nyingine.

Müller anasema sasa kuna zaidi ya kesi 100 za ushindani kote ulimwenguni dhidi ya Google au kampuni yake mama, Alphabet, na kuna uwezek