Annapolis için pazarlıklar sürüyor

ABD Başkanı George Bush, Annapolis’teki konferans öncesi Filistin devletinin kurulmasından yana olduğunu bir kez daha yineledi. Beyaz Saray tarafından yapılan yazılı açıklamada, Bush'un yan yana barış ve istikrar içinde yaşayan İsrail ve Filistin olmak üzere iki demokratik devletten yana olduğunu belirttiği ifade edildi. Açıklamada, Bush'un, "İsraillilerle Filistinliler uzun zamandır bu vizyonun gerçek olmasını bekliyor" dediği ve tarafları salı günü yapılacak Annapolis zirvesinde hazır bulunacak bütün uluslararası katılımcıları, "bu hayalin gerçekleşmesi için çabalarını iki kat artırmaya" çağırdığı belirtildi.

Bush'un yarın İsrail Başbakanı Ehud Olmert ve Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ile ayrı ayrı görüşmesi, ayrıca akşam saatlerinde iki liderle ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından düzenlenecek akşam yemeğinde ve salı günü zirvenin başlamasından önce yeniden bir araya gelmesi bekleniyor.

Bu arada ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice da İsrail ve Filistinlilerin zirvede sunmalarını istedikleri ortak metin üzerinde uzlaşma arayışlarını sürdürüyor. Ancak ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Sean McCormack, İsrail Dışişleri Bakanı Tzipi Livni ile görüşen Rice'ın ortak belge üzerinde tarafların anlaşmalarını sağlama yönündeki çabalarına rağmen, anlaşmazlıklarını giderememelerinin sürpriz olmayacağını da sözlerine ekledi.

Hamas ve İran konferans dışı

Arap ülkelerinin büyük bir kısmı konferansa katılırken, konferansa katılmayan Hamas ve İran yönetimi ise bu buluşmayı tanımıyor. Konferansa katılan ülkeleri uyardığını söyleyen İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, konferans katılımcılarına “Bu yanlıştan vazgeçin. Eğer katılırsanız, adınız tarihe iyi bir şekilde geçmeyecek" dile seslendi. Amerikan yönetiminin bu konferansla "kendisi gibi düşünen bir avuç insanı aldatmak istediğini" söyleyen Ahmedinejad, "Bu, göstermelik bir konferans. Onlar bu konferansla cani siyonistlere imtiyaz verme peşinde" diye konuştu.

Hamas da "Filistin halkının, Annapolis konferansının sonuçlarını tanımayacağını" savundu. AFP'ye demeç veren Hamas sözcüsü Fevzi Berhum, "Annapolis'te alınacak kararlar halkımızı bağlamaz, çünkü Filistinliler, haklarını ortadan kaldırması için kimseye yetki vermemiştir" dedi. Sözcü, Annapolis konferansını protesto için bugün Gazze'de "alternatif konferans" düzenleyeceklerini hatırlattı.

Oslo’nun devamı olacak mı?

Aralarında Suriye’nin de bulunduğu 16 Arap ülkesinin katılmayı kabul etmesi ile Ortadoğu sorunu için en büyük uluslararası konferans toplanıyor. Annapolis’te bazı ilkler yaşanacak. Arap Birliği Genel Sekreteri Amr Musa’nın belirttiği gibi birlik üyesi ülkeler ilk kez İsrail ile masaya oturacak. Beyaz Saray yönetimi tarafından uzun zaman dışlanan Şam yönetimi de bu masada olacak. Peki Amerikan Deniz Kuvvetleri Akademisi’nde yapılacak konferans, 1993 yılında Oslo’da yapılan konferanstan sonra başlayan ve çıkmaza giren süreci canlandırabilecek mi?

Oslo’da imzalanan anlaşmada, dönemin İsrail Başbakanı İzak Rabin ile Filistinlilerin lideri Yaser Arafat, Filistin Özerk Yönetimi’nin temelini atmıştı. Kudüs’ün konumu, Filistin devletinin sınırları ve mültecilerin geri dönüşü konuları anlaşma dışı bırakılmış, ama bugün Batı Şeria ve Gazze arasında bölünen Filistin yönetiminin yolu açılmıştı. İsrail ordusu bazı bölgelerden geri çekilmiş, buna karşılık Arafat’ın lideri olduğu Filistin Kurtuluş Örgütü İsrail’in varlık hakkını tanımış ve şiddetten vazgeçtiğini açıklamıştı.

Oslo süreci başladığı noktada kaldı. Filistin bölgelerinin bütünlüğü sağlanamadı. Filistin devletinin kurulması için hazırlanan Yol Haritası’na uyulmadı. İsrail ordusu, Batı Şeria ve Gazze’de operasyonlarını sürdürmeye, radikal Hamas grubu da İsrail’e karşı saldırılara devam etti. Barış içinde birarada yaşanacağı umutları söndü.

Camp David süreci

2000 yılında ise dönemin ABD Başkanı Bill Clinton yeni bir girişim başlattı. İsrail’in o zamanki başbakanı Ehud Barak ve Filistin lideri Yaser Arafat bu kez Camp David’de buluştular. Clinton’ın öncülüğündeki görüşmeler, Filistin devletinin kurulmasını hedefliyordu. Masaya konulan plana göre, Filistin devleti, Gazze Şeridi, Batı Şeria’nın yüzde 90’ı ve Doğu Kudüs’ten oluşacaktı. Arafat Kudüs’ün başkent olması ve mültecilerin geri dönüşünde ısrarlı idi. İsrail tarafında ise Barak’ın Camp David’de yaptığı görüşmelerden hoşlanmayanlar vardı. Müzakereler sonuçsuz kaldı. İsrail’de muhalefetteki Likud partisi lideri Ariel Şaron’un provakasyonu olarak nitelendirilen El Aksa Camii ziyareti ikinci intifadanın başlamasına neden oldu.

ABD Başkanı Bill Clinton, daha sonra 2000 yılı sonunda barış sürecini canlandırmak için bir dizi öneride bulundu. Filistin devleti Gazze Şeridi ve Batı Şeria’nın % 96’sından oluşacaktı. İki bölge arasında güvenli ulaşım sağlanmalıydı. El Aksa Camii ve Harem ül Şerif’in kontrolü Filistinlilerde kalacak, İsrail ise Ağlama Duvarı’na sahip olacaktı. Mülteciler, İsrail’deki yurtlarına değil, Filistin topraklarına dönecekti. İsrailli yerleşimler ile bazı Filistin bölgeleri değiş tokuş edilerek bölgelerin bütünlüğü sağlanacaktı. Bu kapsamlı öneri de Ehud Barak’ın 2001 yılındaki seçimleri kaybedip yerine Ariel Şaron’un gelmesi ile sonuçsuz kaldı.

Gazze ve Batı Şeria’daki Filistinlileri ortak bir devlette buluşturmak mümkün olmadığı gibi, radikal Hamas grubunun iktidara gelmesi sonrasında Filistinliler de kendi aralarında bölündü. Şimdi ise Annapolis’teki görüşmelere sadece Batı Şeria’yı temsilen Filistin Başkanı Mahmud Abbas katılıyor.