ملګري ملتونه: په ایران کې سږ کال تر ۴۰۰ ډېر کسان اعدام شوي

د ملګرو ملتونو کارپوهانو د دوشنبې په ورځ په ايران کې په تېره میاشت کې د اعدامونو پر ډېرېدو اندېښنه څرګنده کړه او ویې ويل چې په روان ميلادي کال کې تر اوسه په ټولیزه توګه تر ۴۰۰ ډېر کسان اعدام شوي دي.

د ملګرو ملتونو د بشري حقونو د ۱۱ آزادو کارپوهانو ډلې ويلي دي چې يوازې په اګست مياشت کې په ايران کې د ۸۱ کسانو د اعدام سزا عملي شوې ده چې دا شمیره په جولای میاشت کې د رپوټ شويو اعدامونه په پرتله ډېره لوړه ده.

کارپوهان وايي چې د ۲۰۲۴م کال له پېل راهېسې تر دې دمخه د اعدامونو شميره تر ۴۰۰ لوړه شوې ده چې ۱۵ ښځې هم پکې شاملې دي.

دا کارپوهان چې د ملګرو ملتونو د بشري حقونو د کونسل له لوري ګمارل شوي دي، خو د ملګرو ملتونو په استازولۍ خبره نه شي کولی، وايي چې «موږ د اعدامونو د چټک زياتوالي په هکله ژوره اندېښنه لرو.»

د ايمنستي انترنيشنل يا بخښنې نړيوال سازمان په ګډون د بشري حقونو د ټولنو په حواله په ايران کې هر کال تر چين وروسته د بل هر هېواد په پرتله ډېرې د اعدام سزاوې عملي کيږي.

د ملګرو ملتونو دا کارپوهان په ایران کې د بشري حقونو د وضعيت او د محکمې د حکم پرته د اعدام سزاو په اړه وايي، چې تېره میاشت چې کوم کسان اعدام شوي دي په هغو کې ۴۱ یې داسې ول چې له مخدره موادو سره د تړلو جرمونو له کبله د مرګ په جزا محکوم شوي ول.

دوی وايي چې د نشه يي توکو سره د تړلو جرمونو له کبله د اعدام سزا د نړيوالو اصولو څخه سرغړونه ده.

دې کارپوهانو تر ۲۰۲۱م کال وروسته په ايران کې له نشه يي توکو سره په تړلو جرمونو کې د اعدام سزاو پر زياتوالي خواشيني څرګنده کړې ده. تېر کال د همدې جرمونو په تړاو تر ۴۰۰ ډېرو کسانو ته د مرګ جزا ورکړل شوې وه.

د اعدامونو درولو غوښتنه

د ملګرو ملتونو کارپوهانو د يوې مظاهرې ګډونوال کُرد رضا رسايي ته اشاره وکړه چې د اګست پر ۶مه نيټه د انقلابي ګارډ د يوه غړي د وژنې په تور اعدام شوی دی. د مظاهرې په ترڅ کې نوموړي يوه لوحه ليږدوله چې پرې ليکل شوي ول: «زن، زندګي، آزادي.»

کارپوهان وايي چې د نوموړي سزا د شکنجې په مټ د اخيستل شوي اعتراف پر بنسټ ولاړه ده. دا په داسې حال کې وه چې د نوموړي سره ملګرو تورنو کسانو هم په دې قتل کې لاس لرل رد کړي ول او د فرانزک شواهد یې هم ننګولي ول.

د ملګرو ملتونو کارپوهان وايي چې د عادلانه محاکمو او د انصاف ترلاسه کولو له حقونو څخه د سرغړونو رپوټونه په دې معنا دي چې دمګړۍ چې کومه جزا د ايران په اسلامي جمهوريت کې رايجه ده، هغه د غير قانوني اعدام سره مترادفه ده.

کارپوهان وايي دوی «ډېر انديښمن دي چې ښايي ډېر بې ګناه کسان اعدام شوي وي.» دوی د اعدامونو د درولو غوښتنه وکړه.

ب. ص/ ن. ز (afp)