1. Przejdź do treści
  2. Przejdź do głównego menu
  3. Przejdź do dalszych stron DW

Paracetamol. Ma wpływ na psychikę

24 grudnia 2021

Ból głowy albo zęba? Wiele osób sięga po tabletkę przeciwbólową, taką jak paracetamol. Lek ten nie tylko uśmierza ból, ale może mieć duży wpływ na naszą psychikę.

https://p.dw.com/p/44o32
Ból głowy albo zęba? Wiele osób sięga po tabletkę przeciwbólową
Ból głowy albo zęba? Wiele osób sięga po tabletkę przeciwbólowąZdjęcie: Marko Prpic/PIXSELL/picture alliance

W zależności od dawki, środki przeciwbólowe takie jak ibuprofen, aspiryna czy paracetamol, są dostępne bez recepty. W przypadku paracetamolu na dawkę 500 mg lub większą wymagana jest oficjalna recepta. Jest to jednak mydlenie oczu. Maksymalna zalecana dawka dzienna dla zdrowych dorosłych wynosi 4000 mg, a można ją osiągnąć za pomocą wielu małych dawek, nawet bez recepty lekarza.

Wielu z tych, którzy na własną rękę przyjmują wysokie dawki paracetamolu, zazwyczaj nie zdaje sobie sprawy z możliwych skutków ubocznych i konsekwencji. Paracetamol można znaleźć w wielu apteczkach jako środek przeciwbólowy. Obniża gorączkę i dlatego jest często podawany nawet małym dzieciom.

Jednak lek ten nie jest w żadnym wypadku nieszkodliwy – podkreśla Gerhard Mueller-Schwefe z Centrum Leczenia Bólu i Paliatywnego w Goeppingen. – Paracetamol może poważnie uszkodzić wątrobę, a szczególnie w przypadku dzieci zdarza się raz po raz, że lek jest przedawkowany – mówi.

Właściwa dawka ma kluczowe znaczenie. W przeciwnym razie można doprowadzić do poważnego uszkodzenia wątroby, a nawet jej niewydolności – ostrzega Mueller-Schwefe. – Wątroba przechodzi przez proces zapalny, ponieważ rozkładane produkty nie mogą być wydalane. Wówczas dochodzi do reakcji immunologicznej. Prowadzi ona do zapalenia wątroby, a im więcej komórek wątroby jest zniszczonych, tym bardziej dramatyczny jest ten stan.

W sposób niekontrolowany

Jeśli paracetamol nie zadziała od razu, niektórzy ludzie przyjmują kolejną tabletkę. A jeśli i ona nie zadziała, to kolejną, i kolejną… Niektórzy mają nadzieję, że kilka tabletek naraz przyniesie pożądany efekt. – Wtedy rzeczywiście istnieje ryzyko, że wątroba zastrajkuje – mówi Mueller-Schwefe. Może to mieć skutek śmiertelny i nawet lekarz nie ma na to wpływu. – Przy samoleczeniu każdy działa na własną odpowiedzialność – stwierdza.

Paracetamol - w aptece bez recepty
Paracetamol - w aptece bez recepty Zdjęcie: Daniel Reinhardt/dpa/picture-alliance

W zależności od tego, ile paracetamolu ktoś przyjmuje i przez jaki okres czasu, środek przeciwbólowy może uzależniać. Paracetamol działa głównie na ośrodkowy układ nerwowy, tj. na rdzeń kręgowy i mózg. Przez długi czas fakt ten nie był znany – wyjaśnia Mueller-Schwefe. – Dzięki badaniom naukowym lepiej rozumiemy teraz, że paracetamol atakuje system w rdzeniu kręgowym, który jest odpowiedzialny za kontrolę bólu.

Nasze ciało posiada wiele różnych systemów bólu. Jednym z nich jest nasz system produkcji endorfiny – nasz własny ośrodek morfiny. Nasz organizm zatem sam produkuje morfinę, nie jest ona dostarczana z zewnątrz i jest częścią naszego systemu kontroli bólu. W sytuacjach kryzysowych uaktywnia się gwałtownie i może nas chronić, ponieważ łagodzi i tłumi ból. Paracetamol z kolei hamuje ból w receptorach własnych organizmu.

Większa gotowość do ryzyka

Jednocześnie jednak istnieją skutki uboczne, których większość ludzi prawdopodobnie nie zauważa. – Pod względem emocjonalnym jest się mniej „rozkołysanym”. To znaczy: emocjonalnie nie jesteś ani pozytywnie, ani negatywnie zaangażowany w dane sytuacje – mówi terapeuta Mueller-Schwefe. – Jeśli ktoś cierpi, nie uczestniczy się w tym wewnętrznie tak bardzo. Podobnie, gdy ktoś się cieszy. 

Osoba ta nosi w środku pewną „osłonę". Ale to nie wszystko – zmieniają się również inne zachowania. – Szybciej podejmuje się decyzje, nie rozpatrując najpierw „za” i „przeciw”. Jest się bardziej skłonnym do podejmowania ryzyka.

Jeśli ktoś znajduje się w sytuacji kryzysowej lub grozi mu utrata życia, podejmowanie szybkich decyzji może być istotne.

Paracetamol może zmienić charakter

W celu uzyskania istotnych danych na temat paracetamolu przeprowadzono kilka badań naukowych, w tym jedno na Ohio State University w 2020 roku. Naukowcy doszli do wniosku, że paracetamol ma wpływ na ludzką świadomość i może nawet zmienić charakter w krótkim okresie czasu.

Przy bólu głowy wiele osób sięga po tabletkę
Przy bólu głowy wiele osób sięga po tabletkęZdjęcie: Leung Cho Pan/PantherMedia/picture alliance

Naukowcy podzielili badanych na dwie grupy i postawili ich w określonych sytuacjach. Jednej grupie podawano paracetamol, drugiej placebo. Osoby przyjmujące paracetamol zachowywały się znacznie bardziej ryzykownie i reagowały mniej lękliwie niż grupa porównawcza. Ale wydawali się obojętni, wykazywali mało empatii, a nawet ranili uczucia innych. Ale byli też mniej lękliwi. – Są ludzie, którzy biorą paracetamol nie tylko dla uśmierzenia bólu. Chcą również osiągnąć ten efekt osłony, aby nie być już dotkniętym emocjonalnie – ani pozytywnie, ani negatywnie. To może być zatem motywacja do regularnego przyjmowania takich leków – mówi Mueller-Schwefe.

Alternatywne leczenie bólu

Doświadczony terapeuta bólu zna alternatywy, z których mogą skorzystać osoby próbujące uśmierzyć ból. – W przypadku napięciowych bólów głowy należałoby najpierw zbadać, dlaczego te napięcia występują, a następnie prawdopodobnie zalecić trening typu MBSR (redukcji stresu za pomocą uważności – red.).

Z pomocą takiego treningu można łatwiej znaleźć przyczynę bólu i przeciwdziałać temu. – Ale branie środka przeciwbólowego albo tym bardziej profilaktyczne jego zażywanie, bo chce się na przykład uprawiać sport, to kompletny nonsens – stwierdza Mueller-Schwefe.

Meet the Germans: Jak Niemcy dbają o zdrowie?