Nowe sankcje UE na Białoruś
25 maja 2021
Szczyt UE w poniedziałek wieczorem (24.05.2021) zażądał natychmiastowego uwolnienia Romana Protasiewicza oraz jego przyjaciółki Sofii Sapiegi, z którą opozycyjny dziennikarz wspólnie leciał z Aten do Wilna samolotem przechwyconym przez władze białoruskie na polecenie Aleksandra Łukaszenki. – Wedle jednomyślnej oceny szczytu UE to był atak na demokrację, atak na wolność słowa oraz atak na naszą unijną suwerenność – powiedziała Ursula von der Leyen, szefowa Komisji Europejskiej.
Wydłużona lista nazwisk
Przywódcy 27 krajów Unii uzgodnili, że niezwłocznie trzeba wydłużyć – liczącą teraz 88 nazwisk – listę ludzi reżimu Aleksandra Łukaszenki, którzy mają zakaz wjazdu oraz zamrożony majątek na terenie UE. Nazwiska dodatkowych osób, które – zgodnie z unijnymi regułami – można obłożyć restrykcjami za represje, w tym za los Protasiewicza, zostaną w najbliższych kilku czy też kilkunastu dniach uzgodnione przez przedstawicieli 27 państw Unii w Radzie UE. Ponadto znacząco ma być wydłużona „czarna lista” firm z zamrożonymi aktywami w UE. – Chodzi o przedsiębiorstwa i instytucje, które finansują reżim Łukaszenki – powiedziała von der Leyen poza zakończeniu poniedziałkowych obrad.
Najdotkliwsza dla Łukaszenki powinna okazać się zgoda szczytu UE o na sankcje gospodarcze wobec Białorusi. To decyzja, a zarazem groźba powinna być rychło doprecyzowana przez unijnych ministrów w Radzie UE. - Chodzi o silny sygnał dla Mińska dotyczący ukierunkowanych sankcji gospodarczych czy też „branżowego ukierunkowania sankcji” na podstawie artykułu 215 Traktatu o UE – tłumaczył przedstawiciel UE zapoznany ze szczegółami dyskusji przywódców 27 krajów za zamkniętymi drzwiami. Dla zachowania poufności i utrudnienia podsłuchów przywódcy 27 krajów musieli przed salą obrad zostawić telefony komórkowe i inne urządzenia elektroniczne.
Artykuł 215 dotyczy decyzji o „zerwaniu lub ograniczeniu w całości lub w części stosunków gospodarczych i finansowych”. O jakie konkretnie sankcje może chodzić? To będzie zależało od dalszych rokowań między krajami Unii oraz od reakcji Łukaszenki, ale – w obecnym wariancie maksimum – w tych sankcjach mogłoby chodzić m.in. o silne ograniczenie białoruskiego eksportu chemicznego (w tym nawozów sztucznych), stali, paliw do Unii.
Koniec lotów
Unia wprowadza dla białoruskich linii lotniczych (w praktyce chodzi o jedyną firmę, Belavia) zakaz lotów na terenie Unii oraz zamyka dla nich wszystkie unijne lotniska. – Spodziewamy się, że Mińsk w ramach rewanżu szybko ogłosi decyzję o zamknięciu białoruskich lotnisk dla samolotów z UE – tłumaczy jeden z urzędników UE.
Ponadto na szczycie UE wezwano wszystkie unijne linie lotnicze, by przestały latać tranzytem nad Białorusią. To nie jest sankcja, lecz – wdrażana na poziomie każdego z krajów Unii – decyzja, by unikać „niebezpiecznego nieba” and Białorusią, gdzie samolotom grozi przechwytywaniem przez białoruskie myśliwce. Unia chce szybkiego śledztwa Organizacji Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO) w tej sprawie.
– Nasze propozycje, które sformułowaliśmy w odpowiedzi na ten akt państwowego terroryzmu, zostały przyjęte przez Radę Europejską – powiedział premier Mateusz Morawiecki.
Niepewność wobec losów opozycjonisty
Podczas obrad szczyt UE z Białorusi dochodziły sprzeczne informacje co do losów Protasiewicza. Jego matka mówiła o trafiających do niej informacjach, że syn może znajdować się w szpitalu w Mińsku w poważnym stanie. Z kolei proreżimowy kanał informacyjny w mediach społecznościowych wypuścił filmik z oświadczeniem Protasiewicza.
– Oświadczam, że nie mam żadnych problemów ze zdrowiem, a pracownicy aresztu odnoszą się wobec mnie bardzo poprawnie. Współpracuję ze śledztwem i zeznaję w sprawie organizacji masowych zamieszek w Mińsku – mówi Protasiewicz, ale nie można potwierdzić, kiedy dokładnie przeprowadzono nagranie. Wymuszone siłą zeznania przed kamerą to zabieg praktykowany przez ludzi Łukaszenki.
Niedługo po zatwierdzeniu unijnych decyzji wobec Białorusi prezydent USA Joe Biden ogłosił, że zlecił swym podwładnym opracowanie właściwych opcji, by pociągnąć do odpowiedzialności winnych przechwycenia samolotu z Aten do Wilna.
Dziś (25.05.2021) o tym zdarzeniu mają rozmawiać w Brukseli ambasadorzy krajów członkowskich przy NATO. – Stany Zjednoczone będą nadal stały po stronie Białorusinów w ich walce – oświadczył Joe Biden. Z kolei Ursula von der Leyen przypomniała w Brukseli, że Unia ma zarezerwowane 3 mld euro na wsparcie rozwoju Białorusi, gdy kraj wejdzie na drogę demokracji.
Rozejm w sprawie Turowa
Polski premier Mateusz Morawiecki przy okazji szczytu UE rozmawiał z szefem czeskiego rządu Andrejem Babiszem o decyzji TSUE nakazującej zawieszenie wydobycia w kopalni Turów w ramach środka tymczasowego (zabezpieczenia), o który wnioskowały Czechy.
– Jesteśmy bardzo blisko porozumienia z Czechami, w ramach którego Czechy zgodziły się wycofać wniosek skierowany do TSUE – powiedział Morawiecki w nocy z poniedziałku na wtorek. Dodał, że „jest dobrej myśli” co do szybkiego sfinalizowania tej ugody w Babiszem.