سهم خارجیهای آلمان در رسانههای این کشور
۱۳۸۷ دی ۲۴, سهشنبهپرداختن رسانههای آلمان به جایگاه اقشار غیرآلمانی در این کشور، موضوع همایشی به نام "برنامه برای همه" بود که در روز یازدهم سپتامبر در ساختمان دویچه وله در شهر بن برگزار شد. خبرنگاران بسیاری از رسانههای گوناگون، از جمله از "وست دویچه روندفونک" (WDR) و "بایریشه روندفونک" (BR) در این کنفرانس حضور داشتند. در این کنفرانس، علاوه بر این، در مورد نقش خبرنگاران خارجیتبار در رسانهها بحث شد.
بیلی مو و ویکو توریانی جزو اولین مهاجرانی بودند که در تلویزیون آلمان مشغول به کار شدند. امروزه در کشور آلمان ملیتهای مختلفی زندگی میکنند. حدود ۱۵ میلیون نفر در آلمان هستند که خود یا خانواده و اجدادشان از کشورهای دیگر به آلمان مهاجرت کردهاند. این را میتوان در مناطق و شهرهای مختلف این کشور دید؛ چه در خیابانها، چه در مدارس و چه در دانشگاهها. اما آیا رسانههای آلمانی این گوناگونی را نشان میدهند؟ منتقدان رسانهها معتقدند که رسانههای آلمان نه تنها آینه واقعیت جامعه نیستند، بلکه حتی میتوان گفت که حقیقت از رسانهها جلو زده است؛ به این معنا که آنها گوناگونیای را که در واقعیت روزمره وجود دارد منعکس نمیکنند.
بسیاری از منتقدان بر این نظرند که اگر هم خارجیها در تلویزیون حضور پیدا کنند، معمولا به آنها نقشهای منفی داده میشود. مثلا خارجیها به ندرت در نقش شهروندان موفقی که مالیات پرداخت میکنند، دیده میشوند. نقشهایی که آنان به عهده میگیرند، معمولا مربوط به پیشینه مهاجرتی آنها میشود.
حرف بدون عمل
کرول کمپبل (Carrol Campbell)، یکی از شرکتکنندگان همایش "برنامه برای همه" ، مجری برنامههای تلویزیونی و هنرپیشه است. به نظر وی باید درابتدا ذهنیت جامعه درست شود تا کلیشهها از بین برود. کمپبل در این مورد گفت: «درست است که در فیلم یا سریال میتوانیم سبزیفروش ترک داشته باشیم و حتی برای نمایش یک پناهنده هم میتوانیم یک نفر سیاهپوست را بگذاریم، چون چنین چیزی در حقیقت هم وجود دارد، اما به نظر من در مرحله بعدی باید سعی کنیم کلیشهها را تا آنجا که میشود کنار بگذاریم تا بتوانیم فضایی ایجاد کنیم که در آن تنوع و گوناگونی جا افتاده باشد. کلیشهها را دیگر به اندازه کافی دیدهایم.»
کرول کمپبل خوشبین نیست به اینکه این همایشها حتما بازده داشته باشند. وی امیدوار است که مرحله حرف به پایان برسد و دوره عمل آغاز شود. کمپبل میگوید: «اما متاسفانه، وقتی که تلویزیون خودم را روشن میکنم، چیزی از عمل نمیبینم. میگویم آنچه که من دارم میبینم را که خب همه دارند میبینند. حرفهایی که در کنفرانسهای بسیاری زده میشود، درست است که سازنده است، اما من هنوز عملیشدن آن به اندازه کافی را در تلویزیون نمیبینم. سیستم رسانههای آلمان آنقدر گسترده است که سخت است بتوان همه را به یک جهت مشخص حرکت داد.»
ولی این مشکل تنها در مورد نقشهایی نیست که به خارجیها در برنامههای تلویزیونی آلمان واگذارمیکنند. این مشکل بر روی کار خبرنگاران خارجیتبار نیز تأثیر میگذارد و سؤال جالب این است که خبرنگاران خارجیتبار تا چه حد در رسانههای آلمانی استخدام میشوند و موفق هستند. این خبرنگاران بیشتر در زمینه موضوعهایی کار میکنند که مربوط به خارجیها میشود. اما این مسئله، جنبه دیگری نیز دارد. آنها خودشان نیز باید سعی کنند که تخصصهای خود را فقط محدود به این موضوعها نکنند، بلکه دامنه مسائلی راکه به آن میپردازند، گسترش دهند.
دونیا حیالی، خبرنگارعراقیتبار، در کانال دوم تلویزیون دولتی آلمان (ZDF) مجری اخبار است. وی تأکید دارد که خبرنگاران خارجیتبار باید خود پیشقدم شوند. وی در این مورد میگوید: «به نظر من، مهاجران باید کار خود را گستردهتر کنند. آدم میتواند تخصص خود را نگاه دارد. من هم خب درابتدا مجری برنامه ورزشی بودم و بعد راه خود را به اخبار پیدا کردم. من فکر میکنم که آدم در وهله اول باید به خودش نگاه کند و احساس مسئولیت داشته باشد و تقصیر را به گردن رسانهها نیندازد. آدم نمیتواند همین طور بنشیند تا شاید کسی کشفش کند. از طرف دیگر، این وظیفه کانالهای دولتی است که به افرادی که سابقه مهاجرت دارند، امکان رشد بدهند.»
پدرم، مادرم را کتک نمیزند!
در میان خبرنگاران خارجی تبار در آلمان، خبرنگاران ایرانی نیز دیده میشوند. یکی از آنان کامران سفی آرین است که برای فرستنده دوم تلویزیون دولتی آلمان، فیلم مستند تهیه میکند. پدر کامران ایرانی و مادرش آلمانی است. او در ایران به دنیا آمده و در سن ۱۲ سالگی به آلمان نقل مکان کرده است. کامران نیز در رابطه با خارجیتبار بودن در آلمان تجربههای خود را دارد. وی از این تجربهها یاد کرده و میگوید: «از موقعی که دانشجو بودم، همه در مورد کتاب Nicht ohne meine Tochter (بدون دخترم، هرگز!) از من میپرسیدند که آنجا بود و همه آن را میخواندند. میگفتند که آره، پدرت هم که ایرانی است، پس مادرت را کتک میزند و اذیت میکند. از آن موقع تا حالا، من باید مدام راجع به خودم برای همه توضیح میدادهام. میگفتم که نه در ایران اینجوری نبوده است. پدر من اینجوری نیست. مذهب ما هم فقط تروریست و زیر بار بردن زن نیست.»
کامران سفیآرین نسبت به ایران احساسی قوی دارد و آنجا را مملکت خود میداند. وی میگوید: «دوره بچگیام در ایران، دوره خیلی قشنگی بود. به مدرسه آلمانی میرفتم، که البته در آنجا فارسی هم یاد میدادند. وقتی آدم در ایران بزرگ میشود، زبان مادریاش را در آنجا میآموزد. من خیلی خوشحال هستم که ایرانی هستم و در این فضا و محیط هم میتوانم کار بکنم و البته وطنم همان ایران میماند!»
او برای ایرانیانی که در آلمان بزرگ شدهاند و به کار خبرنگاری مشغول هستند، پیامی دارد. وی میگوید: «اگر آنها بتوانند در مورد وطن خودمان کار کنند و اگر بتوانند فارسی حرف بزنند، خیلی میتوانند اینجا کار بکنند، بهخصوص در مورد اینکه به اصطلاح ایرانیان و مسلمانها، و آلمانیها و غیر مسلمانها را به هم نزدیک کنند؛ برای اینکه این روحیههای مختلف بسیار با هم فرق دارند. آدم هر روز این را میبیند و آنقدر مشکلهای روزانه در آن هست که به نظر من خیلی جالب است که آدم در این زمینه کار کند.»
علاوه بر کامران سفیآرین، فردوس فرودستان نیز خبرنگاری ایرانی تبار بود که درهمایش “برنامه برای همه“ در بن شرکت داشت. او که تا به حال برای روزنامههای مختلف آلمانی کار کرده است، هم اکنون مجری یکی از برنامههای فرستنده رادیویی "وست دویچه روندفونک" است. به نظر وی حل مشکل تنها از راه ایجاد تحول در جامعه آلمان میسر است. فرودستان میگوید: «ما باید از ما و آنها صحبت کردن را کنار بگذاریم؛ ما که معنیاش اکثریت آلمانیهاست - که مثلا من جزوش نیستم - و آنها که مهاجرین هستند. اینها خیلی وقت است که با هم یکی شدهاند.»
درهمایش بن بسیاری ازمنتقدان رسانهها بر این نظر بودند که در جامعه امروزی نباید این مطرح باشد که خبرنگاران از چه ملیتی هستند، بلکه تواناییهای این افراد است که باید در نظر گرفته شود. خبرنگارانی که از فرهنگهای مختلف میآیند، معلومات بسیار زیادی را نیز با خود آورده، در کار خود عرضه میکنند. مهم این نیست که خبرنگار چه هویت و ملیتی دارد، مهم این است که او حرفه خبرنگاری را به خوبی انجام دهد.