تنش در روابط ترکیه و ایالات متحده امریکا حادتر می شود

تحرکات ضد امریکایی در ترکیه پدیده ای جدید نیست. چنانچه دوریان جونس از استانبول گزارش می دهد، بالاگرفتن این خشم ریشه در سوءظن هایی دارد که دهه ها است در این متحد ناتو علیه امریکا وجود دارد.

برخی از مردم ترکیه در جریان تظاهرات علیه ایالات متحده امریکا اسکناس های دالر را به آتش کشیده و موبایل های آیفون را شکستند.

یک مرد معترض که در برابر دوربین تلویزیون اسکناس یک دالری را آتش زد، گفت که ما امریکایی ها را به زانو درمی آوریم. وی افزود: «بگذار همه این را ببینند. بگذار همه وطن و ملت شان را دوست داشته باشند. هیچ کس اجازه ندارد ما را با دالر آتش بزند. ما دالر را می سوزانیم و تولیدات امریکایی را تحریم می کنیم».

خشم ضد امریکایی و رویدادهایی این چنینی در سراسر ترکیه شدت گرفته است. یک ویدیو در شبکه های اجتماعی در اینترنت نشان می دهد که یک مرد با چکشی که در دست دارد، یک موبایل آیفون را می شکند. اما همزمان با انجام این حرکت ضد امریکایی، صدای زنگ آیفون برخی از هواداران این مرد به گوش می رسد.

رئیس جمهور اردوغان این خشم ضد امریکایی را در سخنان ناسیونالیستی و تهاجمی اش شدت می بخشد. یکی از اظهارات وی نیز فراخوان مردم به تحریم محصولات شرکت امریکایی اپل بود. خشم اردوغان در پاسخ به سقوط ارزش لیره واحد پولی ترکیه است. این امر در نتیجه تحریم و تعرفه های تنبیهی وضع شده بر ترکیه از سوی دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا، به خاطر تداوم بازداشت یک کشیش امریکایی آغاز شد.

برای اردوغان، این به معنای آن است که کشورش با امریکا در حال جنگ است، جنگ اقتصادی. رجب طیب اردوغان در این مورد گفت: «حمله به اقتصاد کشور مان با حملات مستقیم شان به پرچم کشورمان و اذان مان فرقی نمی کند. اهداف شان تفاوتی ندارد. می خواهند از طریق جنگ اقتصادی ترکیه و ترک ها را به زانو درآورند».

بیش از پنجاه سال است که امریکا و ترکیه در پیمان نظامی ناتو متحد هم می باشند. اما تنش ها برخی اوقات به خاطر اختلافات زیاد وجود دارد. آیدین سلجن، دیپلومات سابق ترکیه که در واشنگتن خدمت می کرد، می گوید که خصومت نسبت به ایالات متحده به شکلی طراحی شده که میان جامعه سنتی عمیقاً تقسیم شده ترکیه پل ایجاد کند.

آیدین سلجن در مورد مشکلات در روابط میان این دو کشور گفت: «مشکلات جدی زیادی در عین زمان وجود دارند و حالا یکی از بدترین لحظات در تاریخ معاصر روابط ترکیه با امریکا است. احساسات ضد امریكایی در دهه گذشته در میان همه طبقات اجتماعی و همه احزاب سیاسی، از چپ گرفته تا راست به حد بسیار بالا رسید است. بنابراین دولت در این اقدامات اش علیه ایالات متحده امریکا هزینه ای نمی پردازد.»

دهه هاست که احساسات ضد امریکایی در فرهنگ مردمی ترکیه رایج است. فیلم ها و برنامه های تلویزیونی معمولا چنان وانمود می کنند که امریکایی ها علیه ترکیه توطئه می کنند. با این حال، مشکل اساسی در روابط ترکیه و امریکا پایان جنگ سرد بود.

سولی اوزیل، یک کارشناس روابط بین المللی در دانشگاه قادر هاس در استانبول به این باور است که تهدید مشترک از سوی شوروی سابق بود که روابط امریکا و ترکیه را مستحکم ساخته بود: «یک مشکل ساختاری در روابط ترکیه و امریکا وجود دارد که برمی گردد به پایان جنگ سرد. منافع متفاوت اند و دو کشور هرگز قادر به کشف منافع مشترکی نبوده اند که پایه و اساس روابط مجدد آنان را ایجاد کند. این مسائل هرگز به وضوح حل نشده اند».

در سال ۲۰۱۶ کودتای نظامی نافرجام در ترکیه که باعث کشته شدن ۲۵۰ تن گردید، تنش در روابط این دو کشور را بیشتر شعله ور کرد. انقره هنوز هم امریکا را مظنون به راه اندازی این کودتا عنوان می کند. به خاطر اهمیت استراتیژیک ترکیه، امریکا همواره متهم شده که در چهار کودتای نظامی در این کشور دست داشته است.

 به هر حال اوزیل هشدار می دهد که انقره نمی تواند بیش از این چنین امریکایی را تحمل کند: «احساسات ضد امریکایی در میان نخبگان نیز وجود دارد و آنان هرگز نمی توانند به امریکایی ها اعتماد کنند. آقای کالیانگی، وزیر امور خارجه آن زمان ترکیه پس از یکی از کودتای دوره ای گفت که سازمان استخبارات امریکا "سی آی ای" مسئول کودتای ۱۲ مارچ سال ۷۱ بود. بنابراین، ایالات متحده و آسیب هایش به نحوی همیشه به عنوان عاملی محیطی توسط سیاستمداران ترکی پذیرفته شده است. با این حال، اکنون جنگ سردی وجود ندارد و ترکیه نقش اش را به عنوان یک بازیگر مستقل می سنجد. ترکیه در برابر آنچه امریکا انجام می دهد صبر پیشه می کند، اما امریکا نمی گذارد ترکیه هرچه بخواهد انجام بدهد».

از نظر دیپلوماسی، تنش ترکیه با واشنگتن به این معنی است که انقره اکنون به اروپا نگاه می کند. به نظر می رسد که مشکلات گذشته با اتحادیه اروپا خاتمه یافته و خشم مشترک علیه ترامپ زمینه مشترک مفیدی فراهم می کند. اما با توجه به تعداد زیادی از اختلافات ترکیه با اروپا، ممکن است انقره مجبور به پرداختن قیمت دیپلوماتیک بسیار بالا برای هر گونه روابط نزدیک تر با اروپا باشد.

دوریان جونس/ر.ش