اردوغان و رویای همبستگی عربی

دلیل اصلی سقوط ارزش لیره ترکیه از نظر رجب طیب اردوغان اخبار دروغینی است که در انترنت پخش می شوند. از نظر او، انتشار چنین اخباری معادل با خیانت به کشور است. اردوغان ناشران چنین اخبار را "تروریست های اقتصادی" توصیف و آنها را به "خیانت" متهم کرد.

قبلا وزارات داخله ترکیه اعلام کرده بود که می خواهد نظرات انتقادی را در رسانه های اجتماعی سانسور کند. این وزارت از هفتم ماه آگست، ۳۴۶ حساب کاربری را در شبکه های اجتماعی شناسایی کرده است، که در آنها در مورد کاهش ارزش لیره به طرز تحریک آمیز ابراز نظر شده است.

یونس اولسوی از «مرکز مطالعات ترکیه و ادغام» در شهر هسن آلمان به این نظر است که اظهارات اردوغان ممکن است بر حامیان اش تاثیرگذار باشد. به گفته او، برخلاف بحران های اقتصادی پیشین که بیشتر داخلی محسوب می شدند، اکنون اردوغان می تواند برخی از مردم را متقاعد گرداند که یک ابرقدرت خارجی با ترکیه "جنگ اقتصادی" را اعلام کرده است و می خواهد کشور را بی ثبات و تحقیر کند. اولسوی در ادامه می گوید: "او این کارت اش را در کوتاه مدت بیرون خواهد کشید، با وجودی که علت سقوط ارزش لیره این بار نیز داخلی است."

با این حال، اولسوی به این باور است که در درازمدت، برای اردوغان دشوار خواهد بود تا کاهش ارزش لیره را به مردم اش توضیح دهد. اردوغان همواره اعلام کرده است که ترکیه را در مسیر رشد قرار داده است. به قول اولسوی، "در حال حاضر، مردم ترکیه هنوز این مشکل را احساس نمی کنند، اما این قابل پیش بینی است که مردم از این بابت متاثر خواهند گردید. مثلا از طریق از دست دادن شغل شان و یا هم به دلیل میزان بالای تورم در کشور، بسیاری از مردم احتمالا معاش شان را نتوانند به دست بیاورند."

با اردوغان علیه ترامپ؟

جهان عرب با هیجان به ترکیه نگاه می کند. پیروزی اردوغان در انتخابات در ماه جون سال روان میلادی، شمار زیادی از مبصرین را به خود مصروف کرده بود. محمد جمعه، وبلاگ نویس عرب که در لندن زندگی می کند، به ۲۷۰ هزار خواننده خود در تویتر نوشت که در جهان عرب در مورد اردوغان دو نگرش وجود دارد: "بعضی او را دیکتاتوری می دانند که در انتخابات پیروز شده است، انتخاباتی که به صورت دموکراتیک برگزار نشده است. دیگران می خواهند از اردوغان در جاهای دیگر تقلید کنند."

با این حال، رئیس جمهور ترکیه در برابر دونالد ترامپ قرار دارد؛ کسی که نه تنها ابرقدرت است بلکه اقتصاد را ابزار مشروع سیاست می داند و به تکرار از آن استفاده نیز می کند. به همین ترتیب، عبدالباری اتووان، روزنامه نگار معروف در رسانه انترنتی "رای الیوم" در لندن می نویسد که ترامپ بخش بزرگی از جهان عرب را علیه خود تحریک کرده است. به نوشته او، «شیعیان و سنی ها در برابر حکومت ترامپ و کشورش متحد هستند.» او به این باور است که به این ترتیب، کشورهای پیشتاز جهان اسلام با مذاهب مختلف، مانند ایران و ترکیه، می توانند علیه ترامپ متحد شوند.

اما اتووان همچنین می گوید که در جهان نیز نارضایتی علیه ترامپ شدت گرفته است. او در ادامه می گوید که اگر افزایش تعرفه های گمرکی واشنگتن بر اقتصاد ایالات متحده تأثیر بگذارد و مردم ایالات متحده از این بابت متاثر گردند، "این امر می تواند منجر به یک انقلاب حقیقی شود که بیشتر به تغییر در ایالات متحده امریکا منجر می شود، تا به عنوان مثال در کشورهایی نظیر ترکیه، ایران و روسیه."

روابط اقتصادی متوسط با جهان عرب

مصطفی العباد، مدیر مرکز مطالعات منطقه ای و استراتژیک الشرق در قاهره، در مصاحبه ای با دویچه وله می گوید که از لحاظ اقتصادی، ترکیه تنها تا حدودی می تواند به جهان عرب امیدواری داشته باشد. "مشارکت ترکیه-عرب کمتر از آنچه است که تصور می شود. ترکیه اکثرا محصولات ساده و کمتر پروسس شده به جهان عرب صادر می کند."

نزدیکترین متحد ترکیه در جهان عرب کشور قطر است. ترکیه در این کشور نیروهای نظامی اش را مستقر کرده است. در سال گذشته، زمانی که ائتلافی به رهبری عربستان سعودی تحریم های صادراتی را بالای حکومت قطر وضح کرد، ترکیه از قطر حمایت کرد و این کشور را تا حد امکان در ساحات مختلف پشتیبانی نمود. این امر روابط این دو کشور را نزدیکتر گردانید. اما اینکه تا چه حد قطر اکنون می تواند از ترکیه پشتیبانی کند، معلوم نیست. به گفته واشنگتن پست، قطر اساسا مشغول بحران خود است.

مصطفی العباد در ادامه می گوید: «اگرچه ترکیه همچنان روابط خود را با سایر کشورهای خلیج از جمله عربستان سعودی حفظ کرده است، اما این روابط در سطح متوسط است. اگر روابط تجاری بین ترکیه و عربستان سعودی را مقایسه کنیم، می توان دید که روابط عربستان سعودی با کشورهای عضو اتحادیه اروپا در مقایسه با مناسبات اش با ترکیه به مراتب بیشتر است." العباد به این باور است که به طور کلی، همبستگی عرب ها با ترکیه بسیار محدود است: "کشورهای عربی در بحران کنونی از ترکیه حمایت نخواهند کرد."

کرستین کنیپ/ ن. ک. ا.