Türkiye'de rüşvet neden önlenemiyor?

Organize suç örgütü kurmakla suçlanan ve şu anda Birleşik Arap Emirlikleri'nde bulunan Sedat Peker'in son iddiaları Türkiye'de rüşvetin cezalandırılıp cezalandırılmadığına ilişkin soru işaretlerini yeniden gündeme getirdi.

Peker, sermaye piyasalarının ve kurumlarının işleyiş kurallarını belirleyen denetleyici ve düzenleyici bir kamu kurumu olan Sermaye Piyasası Kurulu'nun (SPK)  eski Başkanı Ali Fuat Tașkesenlioğlu, AKP Erzurum Milletvekili Zehra Taşkesenlioğlu, Cumhurbaşkanı Danışmanı Serkan Taranoğlu ve TOBB üyesi Salih Orakcı'nın rüşvet aldığını ileri sürmüştü.

Türkiye'de yolsuzluk ve rüşvetle ilgili hukuki düzenlemeler mevcut. Ancak düzenlemelerin uygulanmasıyla ilgili sıkıntılar var.

DW Türkçe'ye konuşan Uluslararası Şeffaflık Örgütü Temsilcisi Oya Özarslan, "Türkiye'deki en önemli sorun yolsuzluğun cezasız kalmasıdır" diyor ve ekliyor:

"Bunun için yargının görevini yapması, çıkan iddiaları soruşturması, resen olayların izini sürerek sorumluları bulması gerekir. Savcılar nerede diye çağırılmaz, bu zaten savcının asli görevidir."

Rüşvet suçunda takipsizlik artıyor

Türk Ceza Kanunu'na göre rüşvetin 4 yılla 12 yıl arasında hapis cezası bulunuyor. İhaleye fesat karıştırmak ise üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılıyor. Ancak yolsuzluk konusunda cezasızlık yaygınlaşıyor. Adalet Bakanlığı'nın yayınladığı 2021 yılına ait Adli Sicil İstatistikleri'ne göre son 10 yılda rüşvet gibi yolsuzluk suçlarıyla ilgili soruşturmalara ilişkin verilen takipsizlik kararı yüzde 44'ten yüzde 51,5'e kadar çıktı.

Rüşvet, görevi kötüye kullanma, zimmet ve nüfuz ticaretinin aralarında olduğu 14 farklı suçu barındıran kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine dair suç sayısı 2021'de 156 bin 110 iken, bunların 80 bin 451'i için kovuşturmaya yer olmadığına karar verildi, 30 bin 576'sına yani yüzde 33,5'ine ise kamu davası açıldı.

Oya Özarslan, "Bu çok ciddi bir soru işareti, yargı neden çekingen davranıyor, neden harekete geçmiyor? Şüphelilerin politik bağlantıları bu konuda bir etken oluyor mu? Öyleyse bu husus, yargının tamamen siyasal iktidar ve yürütme gücünden bağımsız olması gerektiğini gösterir, ki en önemli ihtiyacımız adaletin sağlanması ve sistemin temizlenmesidir" diyor.

Uluslararası Şeffaflık Derneği'nin sene başında açıkladığı 2021 yılı Yolsuzluk Algı Endeksi'nde Türkiye, son 10 yılda en çok puan kaybeden ülkeler arasında yer alarak 38 puanla 180 ülke arasında 96'ıncı sıraya düşmüştü.

Yüzde 75 "kamuda yolsuzluk var" diyor

Derneğin Ocak ayında yaptığı "Türkiye'de Yolsuzluk: Neden? Nasıl? Nerede?" adlı araştırmasına göre de Türkiye'de toplumun yüzde 74'ünde yolsuzluğun arttığı fikri hakimken toplumun yüzde 60'ı ise hükümeti yolsuzlukla mücadele konusunda başarısız buluyor. Çalışmanın bulgularına göre toplumun yüzde 75'i kamu kurumlarında "yolsuzluk var" diyor. Yüzde 68 gibi büyük bir bölüm de yargı işlemlerinde yolsuzluğun yaygın olduğunu düşünüyor.

"Toplumun önemli bir çoğunluğu en çok güvenmesi gereken yargıyı güvenilebilir kurumlar arasında görmüyor ise bu sistemin alarm verdiğini gösteriyor" diyen Özarslan, yargının siyasal etkilerden uzak bir şekilde görevini yapabilmesinin demokrasinin en büyük garantilerinden biri olduğunu hatırlatıyor.

Araştırmaya göre toplumun yüzde 80'i ise yolsuzluğun en önemli nedeninin "cezasızlık" olduğu görüşünde.

Oya Özarslan'a göre de büyük yolsuzluk skandallarının soruşturulmaması aksine bu skandalları gündeme getiren kişilerin cezalandırılması hukuk devleti ilkesinin önemli ölçüde zedelenmesine ve cezasızlık kültürünün yaygınlaşmasına neden oluyor.

"Cezasızlık teşvik gibi işler"

Özarslan, "Kamuoyuna yansıyan önemli birçok yolsuzluk iddiası takip edilmiyor, yargılanmıyorsa, bu yolsuzluk yapmak isteyenler için çok önemli bir işarettir, bir tür teşvik gibi işler ve toplumu gün geçtikçe yozlaşmış bir hale getirir" diyor.

"Türkiye'de Yolsuzluk: Neden? Nasıl? Nerede?" araştırmasının bulguları, yolsuzlukla karşılaşmasına rağmen şikâyette bulunmayanların yüzde 53'ünün yasal şikâyette bulunmanın bir faydası olmayacağını düşündükleri için, yüzde 32'sinin de ihtiyaç duymadıkları için şikâyette bulunmadıklarını gösteriyor. Geri kalanların yüzde 10'u ise olumsuz bir tepki almaktan çekiniyor.

GRECO'ya göre Türkiye başarısız

Avrupa Yolsuzlukla Mücadele Grubu'nun (GRECO) Mart ayında yayınladığı 2021 raporuna göre de Türkiye, 46 ülke içinde tavsiyeleri yerine getirme konusunda başarısız olan 13 ülke içinde bulunuyor. Türkiye ile birlikte, Ermenistan, Belçika, Almanya, Macaristan, Lüksemburg, Bosna-Hersek, Danimarka, Sırbistan, Moldova, Romanya, Polonya, Ukrayna GRECO'nun yolsuzlukla mücadelede en başarısız olarak gösterdiği ülkeler içinde yer alıyor.

GRECO, Türkiye'nin milletvekilleri, hâkim ve savcılarla ilgili yolsuzluğun önlenmesine yönelik tavsiyeleri yerine getirme konusunda yeterli olmadığını söylüyor. Rapora göre Türkiye, 2020 yılında GRECO'nun milletvekili, hâkim ve savcılarla ilgili yaptığı 31 tavsiyenin ortalama yüzde 51,6'sını yerine getirmedi, yüzde 38,7'sini kısmen yerine getirdi, yüzde 9,7'sini ise tamamen uyguladı. Dikkat çeken bir diğer bulgu ise milletvekilleri için yapılan tavsiyelere uyulmama oranının yüzde 57 ile ilk sırada yer alması.

Ekim 2021'de gri listeye girdi

Türkiye, Ekim 2021'de ise yolsuzlukları yeterince cezalandıramaması ve sorgulayamaması nedeniyle Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) bünyesindeki FATF Mali Eylem Gücü tarafından gri listeye alınmıştı. Karar açıklandığında, Türkiye'nin kara para aklama ve terörizmin finansmanı ile mücadele konusunda "yeterince çaba göstermediği" ifade edilmişti.

FATF'nin gri listesinde Arnavutluk, Bahamalar, Babardos, Kamboçya, Gana, İzlanda, Jamaika, Moğolistan, Myanmar, Pakistan, Nikaragua, Panama, Suriye, Uganda, Yemen ve Zimbabve'nin içlerinde olduğu 22 ülke yer alıyor.

Sedat Peker'in iddiaları ve Mine Toplu Sirenen'in açıklamaları

Sedat Peker, kullandığı Deli Çavuş adlı Twitter hesabından Cumartesi günü yaptığı paylaşımlarda Bank Asya eski Yöneticisi ve SPK eski Başkanı Ali Fuat Tașkesenlioğlu, kardeşi olan AKP Erzurum Milletvekili Zehra Taşkesenlioğlu, Cumhurbaşkanı Danışmanı Serkan Taranoğlu ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) üyesi Salih Orakcı'nın bir yolsuzluğa karıştığını, iş insanlarından para istediğini öne sürdü.

SPK Başkanı Taşkesenlioğlu'nun, kendisine bir sorun nedeniyle başvuran Marka Yatırım Holding'in sahibi Mine Tozlu Sineren'i, AKP'li Zehra Taşkesenlioğlu'na yönlendirdiğini iddia eden Peker, Zehra Taşkesenlioğlu'nun da Mine Tozlu Sineren'i "Way Out" adlı bir finansal danışmanlık şirketine yönlendirdiğini yazdı. Peker, burada Mine Tozlu Sineren'den "danışmanlık" adı altında 12 milyon lira "rüşvet" istendiğini öne sürdü ve bununla ilgili bir belge paylaştı. Sineren'in parayı ödemeyi reddettiğini belirten Peker, daha sonra Cumhurbaşkanı Danışmanı Serkan Taranoğlu'nun, Sineren'e ulaştığını ve ikilinin söz konusu danışmanlık şirketinde bir araya geldiklerini belirtti.

Cumartesi gecesi Halk TV'ye açıklamalarda bulunan Marka Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mine Tozlu Sineren de Peker'in iddialarını doğruladı.

Mine Tozlu Sineren, "Bugün Türkiye'de kaç tane borsa patronu varsa bunu yaşıyorlar ve yaşamak zorunda. Anlatmak istediğim konu; küçük yatırımcıların uğradığı mağduriyetler. Şirketi de bu mağduriyetleri gidermek için aldım" ifadelerini kullanarak "Bu işi açmamı sağlayan SPK'ydı. Sedat Peker'in yazdıklarında doğru olmayan ufak tefek şeyler var. Zehra Taşkesenlioğlu vasıtasıyla rüşvet teklifinde bulunulduğunu CİMER'e ilettim" dedi.

Suç duyurusunda bulundular

Bunun üzerine SPK, Pazar günü basın açıklaması yaparak Sineren'in iddialarını yalanladı ve Sineren hakkında suç duyurusunda bulunulacağını kaydetti.

Sedat Peker, dün yayımladığı son tweet dizisinde AKP'li Zehra Taşkesenlioğlu'na ait olduğunu öne sürdüğü bir video da paylaşmıştı. Zehra Taşkesenlioğlu bu sabah sosyal medya hesabı üzerinden iddialara yönelik açıklamalarda bulunarak konuyla ilgili hukuki süreç başlattığını duyurdu. Eski SPK Başkanı Ali Fuat Taşkesenlioğlu da hakkındaki iddiaları reddederek, Mine Tozlu Sineren ve diğer iddiacılar hakkında suç duyurusunda bulunacağını söyledi.

Öte yandan aralarında CHP, İYİ Parti, DEVA Partisi, Memleket Partisi ve Vatan Partisi'nin de bulunduğu siyasi partiler, Peker'in iddialarının araştırılmasını talep ederek Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı'na suç duyurusunda bulundu.