TUSAŞ'ın savunma sanayisindeki rolü ne?
24 Ekim 2024
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.'nin (TUSAŞ) Ankara'daki Kahramankazan tesislerine düzenlenen terör saldırısında son resmi açıklamaya göre beş kişi öldü, 22 kişi yaralandı. Saldırı devam ederken güvenlik kamerası görüntülerinin de sızdırıldığı terör eylemi, TUSAŞ'ın güvenlik önlemlerinin yeterli olup olmadığına ilişkin soru işaretleri yarattı. Saldırıya ilişkin Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı da soruşturma başlattı.
Yanıtı aranan bir önemli soru da neden TUSAŞ'ın hedef alındığı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan X hesabı üzerinden yaptığı paylaşımda, "Türk savunma sanayisinin lokomotif kuruluşlarından olan TUSAŞ'a yönelik düzenlenen terör eylemi; ülkemizin bekasını, milletimizin huzurunu ve 'Tam Bağımsız Türkiye' idealimizin timsali olan savunma atılımlarımızı hedef alan alçakça bir saldırıdır" değerlendirmesinde bulundu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ardından Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz da saldırıya ilişkin "Savunma sanayisindeki güçlü yürüyüşümüze de hiçbir şekilde engel olamayacaklar" ifadelerini kullandı.
TUSAŞ Genel Müdürü Mehmet Demiroğlu'ndan da benzer bir açıklama geldi: "Hiçbir saldırı ülkemizin milli savunma sanayisindeki kararlı duruşunu ve gelişimini engelleyemeyecektir."
TUSAŞ Türkiye'nin savunmasında nasıl bir yere sahip?
TUSAŞ, Türkiye'nin milli savunma stratejisinde kritik bir sahip.
Türkiye'nin savunma ve havacılık ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla "Türk Uçak Sanayii Anonim Ortaklığı" olarak 28 Haziran 1973'te kurulan TUSAŞ, başta uçak, helikopter, insansız hava araçları (İHA) ve uydu projeleri olmak üzere geniş bir yelpazede çalışmalar yürütüyor.
Bunlar arasında Türkiye'nin ilk yerli eğitim uçağı "Hürkuş", yerli helikopter "T625 Gökbey", insansız hava araçları "ANKA" ve "Aksungur", ve Türkiye'nin milli savaş uçağı projesi "KAAN" gibi projeler yer alıyor.
2005'te milli şirket haline geldi
Türk Uçak Sanayii AŞ, 2005 yılında TAI`deki (TUSAŞ Aerospace Industries) Lockheed Martin of Turkey Inc (yüzde 42) ve General Electric International Inc (yüzde 7) şirketlerine ait hisseleri satın almış, iki şirketin birleşmesiyle Türkiye Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ milli şirket haline gelmişti.
TUSAŞ'ın hisse yapısı, Türkiye'nin devlet kurumları ve savunma sanayisiyle bağlantılı kuruluşlar tarafından kontrol ediliyor. Şirketin yüzde 54,49 hissesi Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı'na, yüzde 45,45'i Savunma Sanayii Başkanlığına (SSB), yüzde 0,06'si Türk Hava Kurumu'na ait.
Yaklaşık 6 bin 500 mühendis ve 16 bin çalışanı olan şirketin savunma pazarındaki rolü, "Türkiye'nin askeri ve savunma ihtiyaçlarını karşılamak, dışa bağımlılığı azaltmak ve global pazarda rekabet gücünü artırmak" olarak tanımlanıyor.
TUSAŞ tarafından üretilen Milli Muharip Uçak KAAN, Türkiye'nin beşinci nesil savaş uçağı projesi olarak Türk Hava Kuvvetleri'nin envanterine girecek olan en gelişmiş platformlardan biri olarak görülüyor. İlk uçuşunu 21 Şubat 2024'te gerçekleştiren KAAN'ın 2028 yılında Türk Hava Kuvvetleri envanterine girmesi hedefleniyor.
Parça üretimi de gerçekleştiriyor
Türkiye'nin insansız hava aracı (İHA) projelerinde önemli üreticilerden biri olan TUSAŞ'ın ANKA ve Aksungur platformları, keşif, gözetleme ve saldırı amaçlı operasyonlarda kullanılıyor. Şirket, savunma sistemlerinin yanı sıra Göktürk ve TÜRKSAT gibi yerli uydu projeleri üzerine de çalışıyor.
Uluslararası havacılık şirketleriyle iş birlikleri de olan, F-35 savaş uçaklarının bileşenlerinden Airbus sivil uçaklarına kadar geniş bir yelpazede parça üretimi gerçekleştiren TUSAŞ, AR-GE yatırımlarıyla, otonom sistemler, yapay zeka, radar teknolojileri ve elektronik harp sistemleri gibi alanlarda inovatif projeler yürütüyor.
600 milyon dolarlık ihracat
TUSAŞ'ın ihracatı, Türkiye'nin savunma sanayisinin büyümesiyle paralel olarak son yıllarda önemli bir ivme kazandı ve 2023 yılı itibarıyla yaklaşık 600 milyon dolar seviyesine ulaştı. Şirket bu rakamla Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından açıklanan "Türkiye'nin ilk 1000 İhracatçısı" arasında 27'inci sırada yer aldı. Geçen yıl Türkiye'nin savunma sanayi ihracatı ise 5,5 milyar doları buldu.
TUSAŞ'in ABD ve Avrupa ülkelerinin yanı sıra Pakistan, Malezya, Katar, Suudi Arabistan, Azerbaycan, Güney Kore ile iş birlikleri bulunuyor. Şirket ayrıca Afrika, Güneydoğu Asya ve Orta Asya pazarlarına yönelik de ihracat stratejileri yürütüyor.
Türkiye'nin savunma sanayisine ayırdığı bütçe, özellikle son yıllarda güvenlik ihtiyaçları, bölgesel tehditler ve teknolojik gelişmeler nedeniyle önemli bir artış gösterdi. Buna paralel savunma sanayide yerlilik oranı da yüzde 80'e ulaştı.
Savunma ve güvenlik bütçesi artıyor
2000'lerin başında Türkiye, savunma harcamalarını daha sınırlı bir düzeyde tutarken, 2010'lu yıllarda savunma ve güvenlik bütçesi kademeli olarak artmaya başladı.
Bu alana ayrılan bütçe 2015 yılında yaklaşık 29.4 milyar TL (yaklaşık 10 milyar dolar) civarındaydı. Savunma ve güvenlik bütçesi 2016'da 53 milyar TL'ye, 2020'de yaklaşık 141 milyar TL'ye çıktı.
Bütçe 2021 yılı için 138 milyar TL olarak belirlenmişti, ancak döviz kuru ve ekonomik koşullar bu bütçenin reel değerini etkiledi. Geçen yıl itibarıyla ise Türkiye'nin savunma ve güvenlik bütçesi yaklaşık 468,7 milyar TL olarak kaydedildi.
Bütçe, bu yıl için ise önceki yıllara göre ciddi bir artışla 1 trilyon 133,5 milyar TL (yaklaşık 40 milyar dolar) olarak belirlendi. Savunma ve güvenlik sektörü için 2025 yılında toplamda 1 trilyon 608 milyar lira ödenek tahsis edileceğini açıklandı.