Telegram'ın milyarder kurucusu Pavel Durov kim?

Pavel Durov'un Fransa'da tutuklanması, 900 milyondan fazla aktif kullanıcısı olan dijital imparatorluğu Telegram'da şok dalgaları yarattı.

Rusya doğumlu milyarder, mesajlaşma uygulaması Telegram'ı ağabeyi, yetenekli matematikçi ve programcı Nikolai Durov ile birlikte geliştirdi.

Kardeşler, veri koruma katmanları oluşturup, erişim talep eden devlet aktörlerine defalarca meydan okudu. Bu yolla platformun gizlilik konusundaki itibarını artırdılar.

Telegram'ı eleştirenler ise uygulamada hiçbir denetim olmaksızın dezenformasyon ve propagandanın yayıldığına dikkat çekiyor, bu nedenle uygulamayı "Vahşi Batı" uygulaması olarak nitelendiriyor.

Telegram, "Rusya'nın Mark Zuckerberg'i" denilen Pavel Durov'un başlattığı pek çok projeden yalnızca biri.

Facebook'un Rus rakibi: VKontakte

Pavel Durov, 1984 yılında, eski Sovyetler Birliği'nin St. Petersburg kentinde dünyaya geldi. Anne ve babası, St. Petersburg Devlet Üniversitesi'nde öğretim üyesiydi. Durov 4 yaşındayken ailesi İtalya'ya taşındı. Durov ilkokula Torino'da başladı, 1992 yılında ise ailesiyle birlikte yeniden St. Petersburg'a döndüler.

Eğitimine Rusya'da devam eden Durov'un internet projelerine ve programlamaya ilgisi lise yıllarında başladı. Ve bu ilgisi İngilizce Filolojisi ve Çeviri okuduğu üniversite yıllarında arttı. Hatta üniversite okurken Durov.com adında bir dijital kütüphane ve çevrimiçi bir öğrenci forumu kurdu. O günleri anlatırken Durov, farklı hesaplar oluşturduğu forumda tartışmaları alevlendirmek için aslında kendisiyle tartıştığını itiraf etti.

2006 yılında lisans eğitimini tamamlayan Durov, 2004 yılında Facebook'u lanse eden Mark Zuckerberg'den esinlenerek "VKontakte" adlı sosyal platformu kurdu.

Şirket kısmen Durov'un sınıf arkadaşı ve iş ortağı Vyacheslav Mirilaşvili aracılığıyla elde edilen fonlarla desteklendi. Mirilaşvili, hakkındaki iddialar nedeniyle tartışmalı bir isim olan Mikhail Mirilaşvili'nin oğlu.

Bir yıl gibi kısa bir sürede kullanıcı sayısı 3 milyona ulaşan VKontakte hızla büyümeye devam etti. Ağ, kısa sürede Doğu Avrupa'da en büyük ilgi gören sosyal medya platformu olarak konumunu sağlamlaştırdı.

Gizli silahı neydi?

İlk yıllarında bu ağa katılmaya hevesli Batılı bir kullanıcı için platform Facebook'un kopyası gibi duruyordu. En azından görünürde.

Oysa bu platformda, Facebook'un sağlayabildiklerinden çok daha fazlası mümkündü. Rusya'daki telif hakkı yasalarının gevşek uygulanması nedeniyle VKontakte kullanıcıları Rus ve Hollywood filmleri de dahil olmak üzere her türlü video içeriğini yüklüyor ve yayınlayabiliyordu.

Hatta Durov, platformu geliştirirken Facebook'u "ne yapılmaması gerektiğine dair bir örnek olarak kullandığını" söylemişti.

Pavel Durov, Nisan 2024'te ABD'li gazeteci Tucker Carlson'a verdiği demeçte "Rusya'nın Facebook'u olarak adlandırmaya başladıkları bir şirket kurdum" demekle birlikte, "Bu şekilde adlandırmayı sevmiyoruz. Çünkü aslında biz Facebook'tan önce pek çok şey yapmayı başardık ve bu yaptıklarımız da sosyal medya endüstrisinin yıllar içindeki gelişimini belirledi" sözlerini kaydetti.

Kremlin ile karşı karşıya geldi

Şirketin artan popülaritesi Durov'u Rus devleti ile karşı karşıya getirdi.

Rus muhalefeti 2011 ve 2012'de VKontakte platformunu hükümet karşıtı protestoları koordine etmek için kullanmaya başladı. Bu, Rus devlet kurumlarının Durov üzerinde kurdukları baskılar izledi. Durov, muhalefetin bu platform üzerinden iletişiminin kesilmesi yönündeki baskıları reddetti.

Benzer bir durum 2013 sonu ve 2014'te Ukraynalıların Meydan protestolarını başlattığı ve sonunda Rusya yanlısı Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç'in devrilmesine yol açacak olan dönemde de yaşandı. Durov, Rus yetkililerin Ukrayna'daki protesto organizatörleri hakkında özel verileri açıklaması için kendisine baskı yaptığını ve bu talebi bir kez daha reddettiğini iddia etti.

Telegram lansmanını hangi olay tetikledi?

Bu arada Durov milyoner oldu ve eksantrik biri olarak ün kazanmaya başladı. Hatta 2012'de St. Petersburg'daki ofisinden arasına para koyduğu kağıttan uçakları sokağa uçurduğu için eleştirildi. Yoldan geçenler kısa süre sonra paralar için kavga etmeye başladı ve Durov internette onların "vahşileştiği" yorumunu yaptı.

2013 yılında ağabeyi ile birlikte mesajlaşma uygulaması Telegram'ı lanse eden Durov, şifreli mesajlaşma platformu fikrini, Rusya'daki evine silahlı polis memurları geldiğinde geliştirdiğini iddia ediyor.

İddiasına göre Durov, ağabeyini olan bitenden haberdar etmek ve sonraki adımlarını da onunla koordine etmek istemiş, ancak mevcut iletişim kanallarının hiçbirinin güvenli olmadığını fark etmiş.

Durov tek baskı yapanın Kremlin olmadığını iddia etti

Kremlin'in artan baskıları sonucunda VKontakte uygulamasını satan ve 2014 yılında Rusya'dan ayrılan Pavel Durov, önce Karayip ülkesi olan Saint Kitts ve Nevis, daha sonra da Fransa ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) vatandaşlıklarını aldı. Ekibinin, İngiltere, Almanya ve ABD'de şirket kurma girişimleri sonrasında, BAE'de karar kıldılar.

Carlson'a konuşan Durov, ABD istihbaratının mühendislerinden birini, uygulamaya "arka kapıdan" erişim sağlayacak yazılım araçları için işe almaya çalıştığını söyledi. Ayrıca ABD'yi ziyareti sırasında FBI ajanları tarafından defalarca sorgulandığını da anlattı.

2018'de Kremlin, Durov'un Rusya'nın FSB istihbarat teşkilatına kullanıcı konuşmalarına erişim izni vermeyi reddetmesinin ardından Telegram'ı engellemeye çalıştı ama başaramadı. Telegram şu anda Rusya'da çalışıyor ve birçok üst düzey devlet yetkilisi tarafından da kullanılıyor.

Ancak Telegram'ın sansüre boyun eğmeme sicili kusursuz değil. 2021'de platform, bu sene Rusya'da bulunduğu cezaevinde ölen muhalefet lideri Aleksey Navalni tarafından savunulan ve Rus seçmenlerin rejim yanlısı partilere karşı stratejik olarak oy kullanmasına olanak tanıyan "Akıllı Oylama" yazılımını engellemede Apple ve Google'a katıldı.

100'den fazla çocuğu olduğunu duyurdu

Durov kendisini "liberter"ve "dünya vatandaşı" olarak tanımlıyor, temel önceliğinin kişisel özgürlük olduğunu söylüyor. Yedi sağlıklı yaşam kuralları arasında et ve alkol tüketmemek, bekar kalmak yer alıyor. 

Evli olmayan Durov'un, iki farklı kadından en az beş çocuğu var. Ancak Rus milyarder Temmuz 2024'te yaptığı bir paylaşımda, sperm donörü olarak gösterdiği çabalar neticesinde "100'den fazla biyolojik çocuk sahibi olduğunu öğrendiğini" açıkladı. Bir Telegram gönderisinde de "Şimdi biyolojik çocuklarımın birbirlerini daha kolay bulabilmeleri için DNA'mı açık kaynaklı hale getirmeyi planlıyorum" sözlerini kaydetti.

Serveti var ama aşırı tüketimi tehlike olarak görüyor

Frobes'e göre bu yıl 40 yaşına basacak olan Pavel Durov'un 15 milyar 500 milyon dolar serveti bulunuyor.

Dünya vatandaşı olduğunu söyleyen milyarder herhangi bir lüks gayrimenkule, jete ya da yata sahip olmadığını iddia ediyor ve aşırı tüketimin tehlikeli olduğunu savunuyor.

Durov, Rusya'nın 2022 yılında Ukrayna'ya saldırmasını "trajik" olarak nitelendirdi, annesinin de Ukrayna kökenli olduğunu duyurdu ve paylaşımında, "Ukrayna'da yaşayan pek çok akrabamız var. Dolayısıyla bu trajik ihtilaf Telegram için olduğu kadar benim için de kişiseldir" ifadelerine yer verdi.

DW Türkçe'ye sansürsüz nasıl erişebilirim?