Suriyeli mülteci krizi büyüdükçe büyüyor

“Sadece Antalya’dan değil yurdun başka yerlerinden de kötü haberler geliyor. Ne yazık ki, geçerli ikamet belgesi olmayan mültecilerin kenti terketmesi yönünde kararlar alınıyor.” Bu sözler, İltica ve Göç Araştırmaları Merkezi Başkanı Metin Çorabatır’a ait. Çorabatır, Türkiye’deki ‘çok bilinmeyenli Suriyeli mülteci’ sorununu Deutsche Welle'ye değerlendirirken, hem Suriyeli mültecilerin kaldığı konteyner ve çadırlardaki ‘zor hayat’a dikkat çekiyor hem de bu zor hayatın kış bastırdıkça daha da zorlaşacağı uyarısı yapıyor.

Peki, neden Suriyeli mültecilerin zor bir hayatı var? “Çünkü bu sorunun bir hukuki, bir de sosyo-ekonomik yanı var” diyor Çorabatır. Türkiye’de; Birleşmiş Milletler başta olmak üzere sivil toplum örgütlerinin de merakla beklediği “Geçici Koruma Yönetmeliği” 22 Ekim’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Ancak; Türkiye’ye Nisan 2011’den beri sığınan ve sayıları bugün 2 milyonu bulan Suriyelinin yasal statüye kazanması açısından büyük önem taşıyan yönetmelik, beklentileri karşılamaktan uzak kaldı. Çorabatır “Uluslararası korumaya dönük bazı iyileştirmeler içeren yönetmelikte uluslararası normlara uygunlukta eksiklikler var” diyor ve ekliyor:

“Geçici Koruma Yönetmeliği, 2 milyon Suriyeli mültecinin en az birkaç yıl daha Türkiye’de kalacağı hesap edildiğinde, mültecileri yardıma muhtaç kişiler olmaktan çıkartılıp ekonomiye katkıda bulunan ve kendi ihtiyaçlarını karşılayabilecek kişiler haline dönüştürmeye elverişli düzenlemeler getirmiyor. Ayrıca; geçici korunanların sınır dışı işlemlerinde hangi hukuki düzenlemenin geçerli olacağı da yönetmelikte açıklanmıyor. Bu da; Antalya benzeri olayların artacağına işaret ediyor.”

Metin Çorabatır, çok bilinmeyenli mülteci sorununda Geçici Koruma Yönetmeliği’nin ‘yetersiz ama iyi bir adım’ olarak da görülmesi gerektiğini isterken, her mülteciye geçici koruma kimlik belgesi sağlanacağını ve böylelikle mültecilerin kayıt altına alınma işleminin hızlanabileceğini söylüyor. Geçici Koruma Yönetmeliği ile birlikte mültecilerin aile birleşimi, kişisel verilerinin korunması gibi insan hakları alanında da olumlu adımların atıldığını hatırlatan Metin Çorabatır, “Önümüzdeki süreçte Türk hükümetinden mülteci haklarını genişletmek ve korumak adına daha somut adımlar atması beklenecektir” diyor.

Kış yaklaşıyor

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği Suriye’deki krizin büyüdüğünü ve böylelikle mülteci sorununun daha da büyük boyutlara ulaşacağını duyurdu. Bu duyuru, sorunun Türkiye boyutunun çok daha yeni bilinmeyenleri de beraberinde getireceği anlamını taşıyor. “Kış da yaklaşıyor. Yoğun ve sert bir kış olursa, çok sayıda mülteci mağdur olacak” diyen Metin Çorabatır, kamplardaki yaşam koşullarının düzeltilmediğine, kamp dışında yaşayan yüz binlerce Suriyelinin de büyük metropollerde dilencilik yaptığının gözlemlendiğine, mültecilerle yerel halk arasındaki büyük çatışmalarının arttığına da dikkat çekiyor. Çorabatır, “Sadece hükümet değil, sivil toplum örgütleri de mültecilerin topluma entegrasyonu konusunda adım atmalı” diyor.

BM: Türkiye’ye destek artmalı

Suriyeli mülteciler için bugüne kadar 4.6 milyar doları aşan bir harcama yapan Türkiye, uluslararası toplumdan yeterli desteği görmediğinden yakınmayı sürdürüyor. Deutsche Welle’ye Türkiye’deki durumu değerlendiren BM yetkilileri “Türkiye’nin görüş ve önerileri ve elbette ki bizim yaptığımız tespitlere göre uluslararası topluma Türkiye’ye desteğin artırılması yönündeki çağrımızı sürekli yineliyoruz” diyor. Bu çağrıya henüz büyük bir destek yok. Türk Dışişleri Bakanlığı, “Zor kış koşullarının mülteciler açısından rahat atlatılması için devletin tüm kurumları seferber edildi” derken, BM’den daha çok kış çadırı, battaniye ve ısınma cihazı gibi temel yardım malzemeleri istendiğini, BM’nin de bu isteğe olumlu yanıt verdiğini belirtiyor. Mültecilere daha iyi yaşam koşulları sunulmasının hükümetin öncelikli hedefinden olduğuna dikkat çeken Başbakan Yardımcısı Numan Kurtulmuş da, Türkiye’nin mültecilere ‘açık kapı politikasını’ sürdüreceğini, “Onlar bizim her koşulda misafirimiz olacak ve biz misafirlerimize elimizden geldiğince yardım edeceğiz” sözleriyle dile getiriyor.

“Sorular ve sorunlar birikti”

ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Hüseyin Bağcı da, Suriyeli mülteciler sorununun bir açmaza dönüştüğünü ve bu açmazın nasıl sonlanacağı konusunda hükümet düzeyinde yeni stratejiler geliştirilmesi gerektiğini düşünüyor. Bağcı, neden böyle düşündüğünü Deutsche Welle’ye anlatırken “Sorular ve sorunlar birikti. Suriye’den gelenler ne kadar kalacak. Türkiye bu işi daha ne kadar yalnız idare edebilecek. Sınırdan, metropollere taşan sorunlar için neler yapılacak. Planlama var mı, yok mu” diye soruyor. Bağcı, Türkiye’nin zaman zaman BM’ye ‘destek görmüyoruz’ diye yaptığı çıkışların haklı olduğunu ve bu çıkışlar sonrasında uluslararası toplumdan gelen tepkilerin de Suriyeli mülteciler konusunda ‘uluslararası bir çıkmaz yaşandığını’ ortaya koyduğunu dile getiriyor.

Peki, ne yapmak gerekiyor? Bağcı, Türkiye’nin ‘açık kapı politikası’nın doğru olduğunu ancak bu politikayı anlamaktan uzak kalan uluslararası toplumun yeni bir mülteci strateji geliştirmesini istiyor. Ona göre; Türkiye bu konuyu gündemde tutmaktan vazgeçmediği kadar, uluslararası müttefiklerle Suriye krizi konusunda işbirliği yaparken de mültecilere yardım konusunu şart koşmalı. “Müttefiklerin sınırdaki durumu anlaması biraz da zorlanmalı” diyen Bağcı, Suriye krizi büyüdükçe mülteci sorununun daha da büyüdüğüne dikkat çekiyor ve bu soruna öncelikle Amerika’nın el atması gerektiğini savunuyor. Bu noktada da Türk-Amerikan ilişkilerinin yeniden değerlendirilmesi gerekiyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Hilal Köylü / Ankara