Kıbrıs'ta kritik müzakere süreci başladı

Kıbrıs Türk tarafı lideri Rauf Denktaş ve Kıbrıs Rum yönetimi lideri Tasos Papadapoulos bugün Lefkoşe Havaalanı'nda biraraya geldiler. İki buçuk saat süren görüşme, New York'ta varılan mutabakat çerçevesinde Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan'ın Kıbrıs Özel Temsilcisi Alvaro de Soto'nun gözetiminde yapıldı.

Görüşmelerin bitiminde liderler ara bölgeye gelen Avrupa Birliği Komisyonu'nun genişlemeden sorumlu üyesi Günter Verheugen ile görüştüler. Denktaş, ilk günkü görüşmelerin ardından Cumhurbaşkanlığı'nda düzenlediği basın toplantısında, Kıbrıs Türk ve Rum taraflarının, Annan planına ilişkin getirdiği değişiklik önerileri hakkında bilgi verdi.

Türk tarafı olarak, iki kesimliliğin daha güçlü hale getirilmesini istediklerini belirten Denktaş, 1963-1974 döneminde Türk tarafının uğradığı zararların tazmini için bir komisyon kurulmasını talep ettiklerini de kaydetti. "Esas olan iki eşit egemen halkın varlığı" diyen Denktaş, bu konuyu da gündeme getirdiklerini ancak bunun şimdilik askıda kaldığını ifade etti.

Talat'a saldırı

Öte yandan dün akşam Kıbrıs Türk tarafının Başbakanı Mehmet Ali Talat’ın konutu önünde bir ses bombasının patladığı, patlamanın önemli bir hasara yolaçmadığı haber verildi. Talat eylemi,”toplumsal uzlaşmayı sabote etmeye yönelik boş bir çaba” olarak niteledi.

Kofi Annan'ın takvimi

BM Genel Sekreteri Kofi Annan'ın Kıbrıs'taki müzakere sürecinin başarıya ulaşması için hazırladığı takvim şöyle:

- 19 Şubat: Annan planı üzerindeki müzakerelere yeniden Lefkoşe’da başlanması, çözümün ekonomik ve mali yönüne ilişkin teknik komitelerin de toplanması.

- 1 Mart - 21 Mart: AB mevzuatının ele alınması.

- 22 Mart: Ana müzakerelerde anlaşma sağlanamayan noktalarda garantör ülkeler Türkiye ve Yunanistan’ın devreye girmesi ve bir hafta süreyle dörtlü müzakere yapılması.

- 29 Mart: Eğer hala taraflar arasında anlaşma sağlanamamışsa, son çare olarak Annan’ın devreye girmesi ve boşlukları doldurması.

- 21 Nisan: Türk ve Rum taraflarının, nihai anlaşma metnini ayrı, ama eş zamanlı referandumlara sunması.

- 1 Mayıs: Kıbrıs’ın AB’ne katılması.

Annan Planı üzerinde değişiklik talebi

Bugün başlayan müzakerelerde Türk ve Rum tarafları, görüşme zemini olarak masada bulunduğu belirtilen Annan Planı'nda yapılmasını istedikleri değişiklikleri masaya getirdiler. Genel Sekreter Annan, planın genel dengesini bozmadan değişiklik önerileri getirilmesine sıcak bakmış, ancak bunların planın temel parametreleri çerçevesinde olmasını istemişti.

Kıbrıs Türk tarafının değişiklik önerileri, iki kesimlilik ve egemenlik, garantiler, harita, göçmenler ve ekonomik durum üzerinde yoğunlaşıyor. Adada iki ayrı, eşit tarafın bulunduğunun teyid edilmesini ve iki kesimliliğin güçlendirilmesini isteyen Türk tarafı, Türkiye’nin garantörlük haklarının birleşik Kıbrıs AB’ye girdikten sonra da fiilen sürdürülmesini talep ediyor. Annan’ın önerdiği girintili çıkıntılı haritanın daha düz çizilmesini isteyen Türk tarafı, Kıbrıs Türklerinin ekonomik açıdan korunması amacıyla önlemler alınmasını da istiyor.

Rum tarafı ise, son planın sunulmasından bu yana Kıbrıs’taki sınırların açılması ve Rum tarafının Katılım Anlaşması’nı imzalaması gibi değişikliklerin yaşandığını belirterek, bunları dikkate alarak planda değişiklikler talep ediyor. AB’ye pürüzsüz katılımı ve çözümün işleyebilirliğini sağlamak için başkanlık konseyinin Rum ve Türk üyeleri ve dönüşümlü başkanlık dönemleri gibi konularda öneriler getirecek olan Rum tarafı, uluslararası anlaşmaların tamamlanması, Türkiye kökenli göçmenlerin sayıları, çözümün maliyeti ve Asliye Mahkemesi kurulması konularını da gündeme getirmek istiyor.

New York Anlaşması

Lefkoşe’daki doğrudan görüşmeler, tarafların geçen hafta New York’ta Genel Sekreter Kofi Annan’la vardıkları anlaşmanın ardına denk geliyor. Annan’la toplam üç tur görüşme yapan Kıbrıs Türk toplumu lideri Rauf Denktaş ve Rum Yönetimi lideri Tasos Papadopoulos, Genel Sekreter'in davet mektubunda dile getirdiği bazı noktalara itiraz etmiş, özellikle üzerinde anlaşmaya varılamayan noktaların kim tarafından doldurulacağı konusunda sıkı pazarlıklar yapılmıştı.

Annan, bu konuda Denktaş’ın Ankara ile ortaklaşa kaleme aldığı ve anlaşmazlık halinde masaya Türkiye ve Yunanistan’ın da oturmasını öngören üç aşamalı planı benimsemiş, ancak Papadopoulos’un buna AB’yi de ekleme ısrarı yüzünden, görüşmeler uzamıştı. 12 saat süren üçüncü turda özellikle ABD’nin yoğun baskısı altında kalan Rum tarafı, geri adım atmak zorunda kalmıştı.

Yunanistan ilgisiz

Kıbrıs sorununun çözümü için başlatılan müzakereler soruna taraf olan Yunanistan'da ilgi görmüyor. 7 Mart'ta yapılacak olan genel seçimlere kilitlenen Yunanistan'da hükümet partisi PASOK ile ana muhalefet Yeni Demokrasi Partisi sadece Kıbrıs sorununun çözümünü öngören ve Annan Planı çerçevesinde başlatılan müzakereleri ve bu müzakereleri yürüten Rum lider Papadopoulos'u desteklediklerini açıklamakla yetindiler. Yunan televizyon ve radyoları da yayın akışlarında hiçbir değişiklik yapmadan görüşmeleri sadece haber bültenlerinde duyurdular. Rum televizyon kanalları ve radyoları, Kıbrıs Türk tarafı Başbakanı Mehmet Ali Talat'ın evine düzenlenen bombalı saldırıyı sert bir dille eleştiren Rum liderlerin açıklamalarına geniş yer verdi. Rum Meclis Başkanı ve Komünist AKEL Partisi Genel Sekreteri Dimitris Hristofyas, "Bu gibi eylemler eskiden yapılan trajik hataları akla getiriyor. Uzlaşmaya karşı çıkanlar kendilerini gösteriyor. Ancak bu tür eylemler karşısında yılmayacağız" dedi.

Barış deklerasyonu

Bu arada Kıbrıs'taki Rum ve Türk gençlik örgütleri ortak bir girişim başlatarak, müzakereler başlamadan önce adadaki BM temsilciliğine giderek, BM Genel Sekreteri Kofi Annan'a iletilmesi amacıyla ortak bir deklarasyon verdiler. Deklerasyonda, adadaki gençlerin 1 Mayıs'a kadar BM kararları ve 1977 ve 1979 anlaşmaları çerçevesinde bir çözüm anlaşması imzalanmasından yana olduğunu dile getirdiler.

Papadopoulos'tan ilk değerlendirme

Müzakerelerden sonra Rum Televizyonu'nun sorularını yanıtlayan Rum lider Tassos Papadopoulos, müzakerelerin şu aşamasında iyimser olup olmadığını söyleyemeyeceğini, ancak Denktaş'ın masaya getirdiği taleplerin hemen hepsinin Annan Planı çerçevesi dışında olduğunu savundu.