Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması askıda

ABD’nin Doğu Avrupa’ya kurmak istediği füze kalkanına karşı çıkan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, daha önce yapacağını ilan ettiği gibi, yayınladığı Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması’nı (AKKA) tek taraflı olarak askıya aldı. Moskova yönetimi, Nisan ayında bu yönde adım atabileceği tehdidinde bulunmuştu.

Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması’nın askıya alınmasına ilişkin olarak Kremlin, “içinde bulunulan olağanüstü şartlar Rusya’nın güvenliği için bu acil önlemlerin alınmasını gerektirdi” açıklamasını yaptı.

Silahsızlanmanın temel direklerinden

1992 yılında uygulamaya konulan AKKA, Soğuk Savaş döneminden sonra Avrupa’da silahsızlanma sürecinin temel direklerinden biriydi. 1990 yılında Fransa’nın başkenti Paris’te NATO ve Varşova Paktı arasında imzalanan anlaşma, tank, savaş uçağı, ağır silah ve bunları kullanacak asker sayısını kısıtlıyor, taraf ülkelerden birinin topraklarına rızası dışında yabancı güçlerin asker sokmayacağı ilkesini teyit ediyordu. Amaç, Doğu ile Batı arasında silah dengesini sağlamak, karşılıklı sürpriz saldırılardan korunmayı güvence altına almaktı. 16 NATO ülkesi ile Varşova Paktı’na üye altı devlet AKKA’nın altına imza attı.

AKKA ile Atlantik'ten Ural dağlarına kadar uzanan coğrafyada beş ağır silah kategorisine sınırlama getirildi. Anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle 50 bin ağır silah uluslararası gözetim altında imha edildi. Bununla birlikte anlaşma teftiş ve şeffaflığı güçlendirdi, bölgesel düzeyde silahlanma denetim mekanizmaları devreye sokuldu.

İstanbul’da gözden geçirildi

Değişen süreç AKKA’nın yenilenmesini gerektirdi. Kasım 1999’da İstanbul’da Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Zirvesi’nde AKKA’nın gözden geçirilmiş hali kabul edildi. Ne var ki anlaşma bu haliyle henüz uygulanmaya konmadı. NATO ülkeleri, İstanbul taahhütleri uyarınca Rus birlikleri Gürcistan ve Moldova'dan çekilmeden anlaşmayı imzalamayı reddediyor.

Rusya ise anlaşmayı 2004'te onayladı. Ancak Moskova ABD’nin Çek Cumhuriyeti ve Polonya’da kurmayı planladığı füze kalkanından rahatsız. ABD güze kalkanının İran ve Kuzey Kore’den gelecek saldırıları önlemek için kurulacağını iddia etse de Kremlin füze kalkanını doğrudan tehdit olarak algılıyor.

NATO'dan "hayal kırıklığı" açıklaması

Nitekim ABD ve Rusya aylardır, füze kalkanı projesi konusunda tartışıyor. Son olarak Temmuz ayının başında ABD Başkanı George Bush, Kennebuckport’taki özel malikanesinde Rusya Devlet Başkanı Putin’i ağırlamış, iki lider samimi pozlar vermişti.

NATO'dan Putin'in AKKA'yı askıya aldıklarını açıklamasına tepki gecikmedi. NATO Sözcüsü James Appathurai, "Bunun yanlış yöne atılmış bir adım olduğunu, NATO'nun hayal kırıklığına uğradığını" söyledi. 26 NATO ülkesinin temsilcileri Pazartesi günü konuyu görüşecek.