İran BM kararına meydan okuyor

BM Güvenlik Konseyi’nin İran’a yaptırım uygulanmasını öngören kararı Tahran’da tepkiyle karşılandı. İran yönetimi, kararın açıklanmasının hemen ardından, uranyum zenginleştirme çalışmalarının devam ettiği Natanz nükleer tesisine 3 bin santrifüj kurma çalışmalarını başlatacağını duyurdu.

İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad da Konsey'in ülkesi aleyhine kabul ettiği yaptırım kararını kabul etmediklerini bildirdi. Ahmedinejad, " Batılı ülkeler, yırtık bir kağıt parçası bahanesiyle İran halkının arasında ihtilaf yaratmak istiyorlar, " dedi. Yaptırım kararının İran halkını korkutma amacını taşıdığını, ancak bunun hiçbir etkisi olmayacağını söyleyen Ahmedinejad, “İsteseniz de istemeseniz de İran, nükleer güce sahip bir ülkedir. Nükleer bir İran ile yan yana yaşamak, Batılı ülkelerin çıkarınadır" ifadesini kullandı.

İran meclisi ise BM Güvenlik Konseyi'nin yaptırım kararı alması üzerine, hükümetten Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) ile işbirliğini gözden geçirmesini isteyen yasa tasarısını kabul etti. Meclis Güvenlik ve Dış Siyaset Komisyonu Başkanı Alaaddin Burucerdi, yaptırım kararının İran'ı kanuni hakkından mahrum etme amacını taşıdığını, dolayısıyla böyle bir kararı kabul etmelerinin mümkün olmadığını söyledi.

“Daha kararlıyız”

İran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Muhammed Ali Hüseyni de yaptırım kararı ve nükleer faaliyetleri durdurma çağrısına rağmen, nükleer programa, geçmişe oranla "daha düzenli ve kararlı" şekilde devam edeceklerini bildirdi. Hüseyni, Güvenlik Konseyi'nin yaptırım kararı alarak ‘yanlış süreci’ devam ettirdiğini ifade etti. Hüseyni kararı, "siyasi, kanun dışı ve adaletsiz" olarak nitelendirdi.

Ülkesinin, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması'na (NPT), Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) ve uluslararası kurallara bağlı kaldığını söyleyen Hüseyni, nükleer faaliyetleri bugüne kadar şeffaf şekilde yürüttüklerini, BM müfettişinin defalarca tesislerini denetlediğini ve nükleer faaliyetlerinde bir sapma olmadığını kaydetti. Konsey üyelerini çifte standartlı davranmakla suçlayan Hüseyni, yaptırım kararına karşın "hala müzakere kapısını açık tuttuklarını" ve tarafların müzakereye ön koşulsuz dönmelerinden yana olduklarını belirtti.

Daimi üyelerin tutumları farklı

Kararının çıkmasında uzlaşma sağlasalar da BM Güvenlik Konseyi’in daimi üyelerinin İran’a ilişkin farklı tutumları devam ediyor. İran’a yaptırım uygulanmasına karşı olan Çin yönetimi kararın hayata geçirilmesini istemekle beraber, yaptırımların sorunu çözmeyeceği görüşünü ifade etti ve sorunun siyasi ve diplomatik çabalarla barışçıl şekilde çözülmesini gerektiğini bildirdi. Fransa, İngiltere ve Almanya ise ortak bir açıklama yaparak, İran'ın uluslararası alanda daha fazla tecrit edilmeyi istemiyorsa, işbirliğine gitmesi gerektiğini vurguladı.

Başından beri İran’a yaptırım kararı alınmasına karşı duran Rusya’nun BM nezdindeki Daimi Büyükelçisi Vitali Çurkin, prensipte tüm ülkelerin anlaştıklarını söyledi. Kararın, BM Sözleşmesi’nin 7. bölümündeki 41. madde uyarınca alındığını hatırlatarak, İran'a karşı güç kullanımını içermediğini söyleyen Çurkin, İran'ın, nükleer faaliyetlerini askıya alması durumunda yaptırımların ortadan kalkacağını bildirdi. Çurkin, Güvenlik Konseyi’nin kararında Rusya’nın Buşehr’deki inşa ettiği hafif su nükleer tesisinin istisna oluşturmasından duydukları memnuniyeti de dolaylı olarak “meşru faaliyetlerin kısıtlanmamasından mutluyuz” sözleriyle dile getirdi.

ABD Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice da kararının hemen yürürlüğe girmesini isterken, İsrail Başbakan Yardımcısı Şimon Peres, karar “küçük de olsa doğru yolda atılmış bir adım” olarak niteledi. BM Genel Sekreteri Kofi Annan ise Konsey’i, şiddet kullanmaması konusuda uyardı. Annan’ın halefi, BM’nin yeni Genel Sekretri Ban Ki Moon da İran’ı, nükleer programını ele almak üzere, Batılı ülkelerle müzakere masasına oturmaya çağırdı.

Karar ne diyor?

İran'a doğrudan ya da dolaylı hassas nükleer malzeme ve balistik füze satışı ya da transferinin öngören kararda, İran'ın nükleer ve füze programına katkıda bulunabilecek malzeme ve teknoloji desteği sağlanmasını yasaklanması ve İran'ın nükleer ve füze programıyla ilgili kişi ve kuruluşların mal varlıklarının dondurulması isteniyor.