Hamas'ın öldürülen lideri İsmail Haniye kimdir?
31 Temmuz 2024
İran'daöldürülen Hamas lideri İsmail Haniye, Avrupa Birliği (AB) ve ABD tarafından terör örgütü olarak kabul edilen Hamas'ın uluslararası ilişkilerinde ön plana çıkan yüzüydü. Sert söylemlerine rağmen diplomatlar tarafından Hamas'ın diğer üyelerine kıyasla daha ılımlı bulunan Haniye'nin üç oğlu İsrail'in 7 Ekim sonrası Gazze'de düzenlediği bir hava saldırısında öldürülmüştü.
Hamas içinde de pragmatist bir isim olarak olarak kabul edilen Haniye, 1963 yılında Gazze Şeridi'ndeki mülteci kampı El Şati'de, İsrail kurulurken Aşkelon'dan kaçmak zorunda kalan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.
Gazze İslam Üniversitesi'nde eğitim alan Haniye, öğrencilik yıllarında bir aktivistti. Öğrenciliği döneminde Müslüman Kardeşler'in öğrenci kolunun bir üyesi olan Haniye, 1987'de İsrail işgaline karşı 1993'e kadar süren ilk Filistin intifadasının patlak vermesinin ardından kurulan Hamas'a katıldı. Bu dönemde İsrail tarafından birkaç kez tutuklanan Haniye, altı aylığına da Lübnan'ın güneyine sürüldü.
Haniye, 2003 yılında Hamas'ın kurucusu Şeyh Ahmed Yasin'le birlikte bir suikast girişiminden kılpayı kurtuldu. Her ikisi de İsrail'in bombalı saldırı düzenlediği evden sağ olarak çıktı. Ancak Yasin bir yıl sonra öldürüldü.
Haniye, 2017 yılında Halid Meşal'in yerine Hamas'ın siyasi bürosunun başına seçildi. Haniye'nin uluslararası alanda tanınması ise Filistin'de Hamas'ın 2006 yılındaki seçimleri kazanmasının ardından Filistin Başbakanı olmasına tekabül ediyor. Bu seçimlerden sonra Filistin Özerk Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas'ın liderliğindeki El Fetih hareketi ile yaptığı kırılgan güç paylaşımı kısa süre içinde bozulmuş ve Hamas, 2007'de Gazze Şeridi'nin kontrolünü tamamen ele geçirmişti.
El Fetih ile Hamas arasında iyi ilişkiler olmasa da Abbas, Haniye'nin öldürülmesini "korkakça bir eylem ve ciddi bir tırmanma" olarak kınadı ve Filistinlileri İsrail'e karşı birlik olmaya çağırdı.
Son zamanlarda sürgünde yaşayan ve Türkiye ile Katar arasında mekik dokuyan Haniye, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'la da iyi ilişkilere sahipti.
Hamas lideri son olarak geçen Nisan ayında İstanbul'da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'la görüşmüştü.
7 Ekim saldırısından sonra aile üyelerini kaybetti
Hamas'ın 7 Ekim 2023 tarihinde İsrail'i hedef alan saldırısında İsrail kaynaklarına göre bin 200 kişi öldü, yaklaşık 250 kişi de rehin alındı.
Haniye, Katar merkezli El Cezire televizyonuna Hamas'ın 7 Ekim saldırılarını düzenlemesinden kısa bir süre sonra yaptığı açıklamada, Arap ülkelerinin İsrail'le yaptığı normalleşme adımlarına atfen "Sizlerin yaptığı tüm normalleşme anlaşmaları bu çatışmayı sona erdirmeyecek" dedi.
İsrail'in saldırıya yanıtı da dünyanın nüfus yoğunluğu açısından en kalabalık yeri olan Gazze'ye askeri harekat düzenlemek oldu. Gazze'deki sağlık kurumlarının verdiği bilgiye göre kentte şimdiye kadar 39 binden fazla kişi hayatını kaybetti. Yerleşim yerlerinin de bombalandığı kent bir enkaza dönüşmüş durumda.
Geçen Mayıs ayında ise Uluslararası Ceza Mahkemesi Savcılığı, aralarında Haniye'nin de bulunduğu üç Hamas lideri ve aynı zamanda İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu hakkında savaş suçu işledikleri iddiasıyla yakalama emri çıkarttı.
Hazem, Emir ve Muhammed adındaki üç oğlu geçen Nisan ayında İsrail'in düzenlediği bir hava saldırısında öldürülen Haniye, aynı saldırıda üçü kız, biri erkek dört torununu da kaybetti. İsrail'in oğullarının silahlı grup içinde yer aldığı yönündeki iddialarını reddeden Haniye, Filistin halkının çıkarlarının her şeyin üzerinde olduğunu söyleyerek bu saldırının ateşkes görüşmelerini etkilemeyeceğini ifade etti.
Savaşta ailesinden yaklaşık 60 kişiyi kaybeden Haniye, "Bütün halkımız ve Gazze'deki aileler çocuklarının kanıyla ağır bedeller ödedi ve ben de onlardan biriyim" demişti.
Hamas liderleri 1967'de işgal edilen bölgelerde bir Filistin devleti kurulması karşılığında İsrail'le uzun vadeli bir ateşkes üzerinde müzakere etmiş olsa da Hamas'ın 1988 tarihli kuruluş tüzüğünde İsrail'in yok edilmesi çağrısında bulunulması sebebiyle İsrail, ateşkes pazarlıklarını bir hile olarak görüyor.
Haniye 7 Ekim saldırısını biliyor muydu?
Hamas yönetiminin tamamını terörist olarak gören İsrail, Haniye ve selefi Halid Meşal'ın Hamas örgütünün tüm iplerini elinde tuttuğunu düşünürken Haniye'nin 7 Ekim saldırısından haberdar olup olmadığı net değil. Hamas'ın askeri kanadı tarafından planlanan saldırının çok sıkı korunan bir sır olduğu ve bazı Hamas yetkililerinin de saldırının boyutu ve zamanlaması konusunda şaşkınlık yaşadığına dair haberler basına yansımıştı.
Hamas'ın kurulmasında büyük payı bulunan ve Sünni bir Müslüman olan Haniye, İran'daki Şii Müslümanlarla kurduğu iyi ilişkiler sayesinde bu ülkenin Hamas'a destek vermesinde de önemli rol oynamıştı.
Katar Üniversitesinde Filistin üzerine çalışmalar yapan Edip Ziyade, Haniye'nin Arap hükümetleriyle birlikte Hamas'ın siyasi mücadelesine önderlik ettiğini söylüyor. Ziyade, Hamas'ın askeri kanadıyla iyi ilişkiler içinde olduğunu belirttiği Haniye'nin, bu örgütün siyasi ve diplomatik cephesi olduğunu ifade ediyor.
AFP,Reuters/HS,CÖ