Güneydoğu tükeniyor

Türkiye'nin,“en yoksul, işsizliğin en yüksek, yatırımların en az ve göçün en yoğun olduğu bölgesi” Güneydoğu Anadolu, o yoksul günlerini de arar hale geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Dolmabahçe Mutabakatı’nı tanımadığını, Çözüm Süreci’nin buzdolabına kaldırıldığını ilan etmesinin ardından, bölgede umutlar giderek tükeniyor. IŞİD’in, 20 Temmuz 2015'te gerçekleştirdiği Suruç Katliamı ve ardından, PKK’nın Ceylanpınar’da iki polisi şehit etmesinden sonra tırmanan terör eylemleri, kent çatışmaları ve askeri operasyonlar, ekonomik ve sosyal yaşamı bitirme noktasına getirdi.

Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası (DTSO) Başkanı Ahmet Sayar, 3 bine yakın şirketin kapandığını, yatırım yapmayı planlayanların da, bu girişimlerini askıya aldığını açıkladı.

Sur ilçesinde, 35 gündür sokağa çıkma yasağı kesintisiz sürüyor. UNESCO'nun, Diyarbakır’daki Hevsel Bahçeleri ile birlikte, 2015’te “Dünya Kültür Mirası” listesine dahil ettiği Sur’da, 20 turistik butik otel, 361 işyeri kapandı. Diyarbakır’ın, 2014'te 250 milyon dolar olan ihracatı, 2015’i 50 milyon dolar düşüşle kapattı.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı 2015 yılı Eylül döneminde işsizlik Türkiye genelinde yüzde 10,3 iken, Diyarbakır’da bu oran yüzde 18,7.

Diyarbakır’ın çığlığı Ankara’da duyulmadı

Aralık ayında DTSO Başkanı Sayar başkanlığındaki Diyarbakır İş Konseyi Heyeti’nin, Ankara'da hükümete sunduğu acil önlem önerilerinden bir sonuç çıkmadı. Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ve Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz’a sunulan pakette, vergi ve SSK ödemelerinin bir yıl ertelenmesi, kredi borçlarına erteleme, bölgedeki şirketlere, kamu bankalarından, düşük faizli “cansuyu” finansmanı sağlanmasını istemişlerdi.

Hükümet bu taleplere, sadece vergi ve SSK ödemelerini, 3 ay erteleyerek yanıt verdi. Başbakan Ahmet Davutoğlu, bölgeye ekonomik destek verileceğini, ancak terörle mücadelenin süreceğini belirterek, “mevcut koşullarda fazla bir değişiklik olmayacağının” işaretini vermişti.

Turizm dibe vurdu

Yaklaşık üç yıldır devam eden Çözüm Süreci ve çatışmasızlık ortamında, Adıyaman, Mardin, Diyarbakır, Gaziantep, Şanlıurfa, Van gibi illerde canlanan turizm, son 6 ayda dibe vurdu.

Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD) ve Turizm ve Seyahat Acenteleri Birliği'nin (TURSAB) GAP turları, Nemrut, Harran, Balıklı Göl turları, bıçak gibi kesildi. TURSAB, Temmuz'dan bu yana, turizmde bölgedeki kaybın 300 milyon liranın üzerinde olduğunu açıkladı. Tur otobüsü ve minibüsü yatırımı yapan şirketler iflas ediyor, kredi borçlarını ödeyemiyor. Bankalar, bölgedeki şirketlere verdikleri kredileri “erken çağırmaya” başlarken, yeni krediler için, Türkiye’nin diğer bölgelerine nazaran, asgari 3 puan daha fazla “masa altı faiz” talep ediyor.

Diyarbakır’ın yanı sıra, Gaziantep başta olmak üzere, Kahramanmaraş, Hatay gibi illerde de IŞİD terörü, mülteci sorunu ve sınırların hemen ötesindeki sıcak çatışma ortamı nedeniyle, sıkıntı büyük.

Karşılıksız çek sayısında yüzde 115 artış

TÜİK, 2015 Aralık ayı enflasyonunu, aylık yüzde 0,21 olarak açıklarken, il bazında en yüksek enflasyon, yüzde 1,17 ile Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt’te gerçekleşti. Bir başka deyişle, Güneydoğu’daki illerde gerçekleşen enflasyon, Türkiye ortalamasının yüzde 500 üzerinde!

Bankalar Birliği Risk Merkezi verilerine göre, karşılıksız çeklerin en yoğun olduğu iller, Bitlis, Bingöl, Van, Hakkâri, Gaziantep ve Mardin olarak sıralanıyor. Muhtemelen önümüzdeki aylarda Diyarbakır ve Şırnak ilk sıraya yükselecek. 2015'te, 2014'e göre karşılıksız çek sayısındaki artış oranı, Türkiye ortalamasında yüzde 21 olurken, Güneydoğu’da bu oran, yüzde 110-115 düzeyinde.

Güneydoğu Sanayici ve İşadamları Derneği (GÜNSİAD) Başkanı Mahmut Odabaşı çatışmasızlık ve barış sürecine geri dönülmesinin “insani ve ticari” açıdan tüm kesimlerin ihtiyacı olduğunu söylerken, Güneydoğu Genç İşadamları Derneği (GÜNGİAD) Başkanı Hakan Akbal ise çözümün “eyalet sistemi” olduğu görüşünde. Akbal, Diyarbakır ve çevre illerin, eyalet ilan edilmesi önerisini gündeme getirirken, “Diyarbakır, 1515’te Osmanlı İmparatorluğu’nun beşinci büyük eyaletiydi” diyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Zülfikar Doğan