GÖRME SANATI

Gözlerimiz en önemli ve karmaşık yapıya sahip organlarımızdan biridir. Şimdiye kadar üretilen bilgisayar modelleri gözün yapabildiklerinin çok azına erişebildi. Peki nasıl görüyoruz ?

Neden karanlıkta az ya da hiç görmeyiz? Çünkü görmek, ışığı duyumlamaktır. Ağ tabakasına düşen ışık en son beyindeki görme merkezinde düz görüntü olarak algılanır. İnsanların renkleri görebilmesi de sadece aydınlıkta iş gören konik hücrelerle mümkün olur.

Saydam tabaka hafif kubbelidir. Bu kubbe sayesinde ışık ışınları kırılır ve ışık demeti haline gelir. Ardından ışınlar ağ tabaka üzerine düşer ve ters bir görüntü oluşur. Görme sinirleriyle beyine iletilen görüntü düzelir ve görme gerçekleşir.

İlk bakışta ne görüyorsunuz? Görmek, o anda gördüğümüz resimle daha önce gördüklerimizin bir karışımıdır. Algı, bilinç, inanç ve hayat görüşüne göre farklılık gösterir. İnsan gördüğü şeye anlam verebilmek için kafasında sürekli yeni resimler oluşturur.

Çevremizden devamlı bilgi algılarız. Duyu organlarımız da kapasitesine ve alışkanlığına göre bu bilgileri süzgeçten geçirirek eler. Bu şekilde örneğin eksik kelimeleri tamamlarız. Bazen de resimde olduğu gibi görsel aldatmacalar beynin bilgisini sınırlar.

Çizgiler düz mü yoksa kavisli mi? Ne görüyorsunuz? Beyaz ve siyah karelerle oynanınca, çizgiler kıvrımlı görünür. Oysa gerçekte çizgiler düzdür. Algımızın bize bir oyunu.

İnsanların renkleri görebilmesi ağ tabakada bulunan konik reseptör hücreleriyle olur. Konik hücrelerin her biri yalnızca üç renkten birini algılar: Kırmızı, yeşil ya da mavi. Kırmızı bir araba üzerine gelen ışığı yansıtır ve ilgili hücreyi aktif hale getirir. Kırmızı görürüz!

Göz kontrastları çok iyi yansıtır. Bunu yaparken de konik hücrelerin uyarılmasıyla oluşan zayıf renk duyuları bastırılır. Kontrast ortaya çıkar. Bir dalga boyunun örneğin kırmızı ve yeşil konik hücreleri aynı anda uyarması ile sarı renk duyusu oluşur.

İki rengi de görebiliyor musunuz? Renk görüşü kaybedilen renklerin başında kırmızı ve yeşil gelir. Bazı insanlar kırmızı ve yeşili ya ayırt edemezler ya da hiç görmezler. Renk körlüğü kalıtsaldır ve üç renk konisinden bir ya da fazlasının eksikliğinden veya zedelenmesinden kaynaklanır.

Göz, evrimin başyapıtı olsa da pek çok insan görme bozukluğundan şikayetçidir. Genellikle yaş ilerledikçe görme yetisi zayıflar. Bazılarında ise körlük gibi doğuştan görme bozukluğu olur.

Göz rahatsızlıkları çeşitlidir. Miyop olanlar uzaktaki objeleri net göremez. Hipermetroplar da yakını göremez; örneğin kitap okumakta sıkıntı çekerler. Astigmatta ise göz yüzeyinin kıvamındaki bozukluk bulanık görmeye yol açar.

Göz rahatsızlıklarını gidermek için giderek daha gelişmiş ameliyat teknikleri uygulanıyor, ilaç ve gözlükler geliştiriliyor. Bilim, gözün potansiyelini hâlâ tümüyle kavrayabilmiş değil. Teknik, üç boyutlu görmemizi sağlayarak, görme yetimize renk kattı.

Bilim gözün inceliklerini çözmeye çalışırken, sanat da cazibeli resimler, renk ve düzenlemelerle gözümüzü alıyor.