Doğu ve Güneydoğu’da 6 bin 372 hak ihlali

İnsan Hakları Derneği, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi, 2020 yılı insan hakları ihlalleri raporunu açıkladı. Raporu, İHD Genel Başkan Yardımcısı Rahşan Bataray Saman ve Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölge Temsilcisi Abdülselam İnceören okudu. Rapora göre, 2020 yılında silah kullanma yetkisinin ihlali veya "Dur” ihtarına uymadığı gerekçesiyle beş kişi güvenlik güçleri tarafından vurularak öldürüldü, 10 kişi de yaralandı. Cezaevlerinde bulunan yedi kişinin değişik sebeplerle hayatını kaybettiği ifade edilen raporda, 6 asker ve polisin intihar ettikleri iddiasıyla şüpheli bir şekilde öldüğü belirtildi.

13 kişi donarak hayatını kaybetti

Rapora göre, bölgedeki silahlı çatışmalarda 43 güvenlik görevlisi ile 218 silahlı örgüt mensubu hayatını kaybetti, bir sivil de çatışma arasında kalarak öldü. Örgüt militanlarının güvenlik güçlerine düzenlediği eylemlerde 15 sivilin hayatını kaybettiğini belirten İHD, 8 kişinin de örgüt tarafından öldürüldüğünü ifade etti. Rapora göre, 2020’de 4 kişi sınır hatlarında vurularak, 13 kişi sınırda donarak, bir çocuk ise mayın patlaması sonucu öldü. İHD, bu süreçte 8 çocuk, 37 kadın ve 10 erkek olmak üzere toplam 55 kişinin, kuşkulu biçimde ölü olarak bulunduğunu belirtti.

İHD’ye göre, salgın ve pandemi nedeniyle belli alanlarda ihlallerin büyük artış gösterdiği 2020 yılında, ağır insan hakları ihlallerinde de sistematik artış yaşanıyor. İktidarın Kürt meselesine yönelik otoriter ve güvenlikçi yaklaşımının ihlallerin artış göstermesinde belirleyici olduğunu belirten İHD Eş Genel Başkan Yardımcısı Rahşan Bataray Saman, güvenlikçi politikaların sorunları çözmek yerine daha da derinleştirdiğini söyledi.

Toplu mezar bulundu

İHD raporunda, bölgedeki 13 ilçeye bağlı onlarca bölgede 10 kez özel güvenlik bölgesi ilan edildiği ve bunların periyodik olarak uzatıldığı kaydedildi. Raporda, 3 kent merkezi ve bu kentlere bağlı 8 ilçede bulunan 96 köy ve mahalle ile onlarca mezrada 13 kez sokağa çıkma yasağı uygulandığı, yaşamını yitiren örgüt militanlarının defnedildiği mezarların da en az 8 kez tahrip edildiği belirtildi. Raporda, 40 kişiye ait olduğu tahmin edilen kemiklerin olduğu bir toplu mezar bulunduğu da kaydedildi.

34 kadın aile içi şiddet sonucu öldü

İHD’ye göre, 2020'de bölgede 38 kadın intihar etti, 34 kadın aile içi şiddet sonucu yaşamını yitirdi, 33 kadın yaralandı, 3 kadın cinsel saldırıya uğradı, 17 kadın toplumsal yaşamda saldırı sonucu yaşamını yitirdi. Aynı dönemde 4 çocuk intihar etti, bir çocuk aile içi şiddet sonucu yaşamını yitirdi, 2 çocuk cinsel istismara maruz kaldı. Pandemi süreci ile aile içi kadına yönelik şiddetin tırmandığını belirten Rahşan Bataray Saman, evde kalma sürelerinin artması ve İnfaz Yasasında yapılan değişiklik sonucu şiddet uygulayan erkeklerin serbest kalması ile kadınların şiddete maruz kalma oranlarının arttığını kaydetti. Artan kadın cinayetlerine yoğunlaşılması gerekirken, İstanbul Sözleşmesinden çekilmenin tartışmaya açılmasının kabul edilebilir olmadığına dikkat çeken Saman, devletin görevinin sözleşme maddelerini etkin olarak uygulamak olduğunu belirtti.

Bin 550 kişi gözaltına alındı

Raporda, 2020’de 16’sı çocuk bin 550 kişinin gözaltına alındığı, 2’si çocuk 310 kişinin tutuklandığı ve bin 345 ev ve işyeri baskını yapıldığı ifade edildi. En az 12 kişinin gözaltında işkence ve kötü muamele gördüğüne dikkat çeken İHD’ye göre, 97 kişi gözaltı yerleri dışında işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. Raporda, 54 kişinin cezaevinde işkence ve kötü muamele gördüğü, 13 kişinin güvenlik güçlerinin ajanlık dayatmalarına maruz kaldığı, 18 kişinin de tehdit edildiği vurgulandı. Raporda düşüncelerinden dolayı 183 kişi hakkında soruşturma, 119 kişi hakkında da dava açıldığı, 230 kişiye hapis ve para cezası verildiği kaydedildi. Rapora göre, 9 siyasi parti, 2 dernek, 3 belediye binası saldırı veya baskına uğradı, güvenlik güçleri 19 toplumsal gösteri veya açık hava toplantısına müdahale etti,  toplantı ve gösteriler 72 kez yasaklandı.

İHD Eş Genel Başkan Yardımcısı Rahşan Bataray Saman, gözaltı ve tutuklanmaların kişi güvenliği ve özgürlüğünün ve yine örgütlenme özgürlüğünün açık bir ihlali olduğunu belirtti. Gözaltında ve gözaltı yerleri dışında cinsel saldırıya varan insanlık dışı muameleler olduğunu kaydeden Saman, "Düşünce, ifade ve örgütlenme özgürlüğüne yönelik ihlaller hızından hiçbir şey kaybetmedi”dedi.

16 belediyeye kayyum atandı

HDP’li belediyelere yönelik kayyım atamalarının devam ettiği belirtilen raporda, 2020 yılında 4’ü il, 8’ü ilçe ve 4'ü belde olmak üzere 16 belediyeye kayyum atandığı belirtildi. Rapora göre, 2019 yerel seçimlerinden sonra 6 belediye eş başkanı ve 51 meclis üyesi ve 4 il genel meclis üyesine mazbataları verilmedi. HDP’li 48 belediyeye kayyum atandığına dikkat çekilen raporda, 24 belediye başkanının tutuklandığı, 35’inin ise görevden alındığı ifade edildi.

İHD’nin her zaman barış hakkını savunduğu ve savunmaya devam edeceği belirtilen raporda, yaşanan ihlallerin hatalı devlet politikalarının bir sonucu olduğu kaydedildi. Yaşanan ihlallerin önlenebilir olduğu ifade edilen açıklamada, "İnsan hakları ihlallerinin oluşumuna yol açan politikalardan vazgeçilmesi talebinde bulunuyor, çatışmalı ortamın bir an önce son bulmasını, kalıcı bir çatışmasızlık halinin ve demokratik çözüm araçlarıyla sürecin yeniden müzakere edilmesini umuyoruz" denildi.

Felat Bozarslan/Diyarbakır

© Deutsche Welle Türkçe