Cezaevlerinde çocuklara "mahkûm" muamelesi

Türkiye'de hükümetin hazırladığı İnsan Hakları Eylem Planı'nda 'acil reform' yapılacak adreslerden biri olarak gösterdiği cezaevlerinde, anneleriyle birlikte kalan çocukların maruz kaldığı hak ihlali tablosu ağırlaşıyor. Yaşam Hakları Derneği, 15-16 Mayıs 2021'de Kocaeli, Trabzon, İzmir, Bolu, Osmaniye, Kayseri, Van ve Ankara'daki cezaevlerinde kalan toplam 14 kadın mahkûmla derinlemesine görüşmeler yaparak "Anneleriyle Birlikte Mahpus Olan Çocuklar" raporunu yayımladı.

Raporda, Adalet Bakanlığı'nın cezaevlerine ilişkin düzenli ve ayrıntılı veri yansıtmadığına dikkat çekilirken, "2020 yılı sonu itibarıyla 800'den fazla çocuk, Mart 2021'de yayınlanan resmi rakamlara göre ise 345 çocuk ruhsal ve fiziksel gelişimlerinin en kritik döneminde demir parmaklıklar ardında büyümeye mahkûm ediliyor" tespiti yapıldı. Raporda, Birleşmiş Milletler (BM) kurallarına aykırı olduğu halde cezaevlerinde çocuklara "mahkûm muamelesi yapılıyor" tespiti vurgulandı.

"Çıplak aramalar çocuklarda travma yaratıyor"

Annelerin gözaltı sürecinde bebeklerinden uzak tutulduğunu, bu nedenle bebeklerin açlığa terkedildiklerini anne mahkûmların anlatımıyla ortaya koyan raporda, 6 aylık bebeği olmasına rağmen annenin cezasının ya da tutukluluğunun ertelenmediği belirtildi.

Raporda; cezaevlerindeki çıplak arama ve sabah sayımlarının anneler kadar çocuklarda da büyük travmalar yarattığı, çocukların cezaevinde sağlıklı beslenemediği, çocuk doktoru olmadığı için tedavi imkânı olmadığı, çocukların oyun oynama hakkından bile uzak kaldığına dikkat çekildi.

Raporda, 14 Nisan 2020'de pandemi nedeniyle Ceza İnfaz Yasası'nda hapis cezasının ötelenmesi ya da doğum yapan kadının infazının ancak bir buçuk yıl sonra gerçekleştirebileceğine dair değişiklikler yapıldığı ancak bu değişikliklerin de hak ihlallerini gideremediği anlatıldı.

Raporda bu konuda yaşanan sıkıntı, "Ceza indirimleri ve infaz ertelemelerinde örgüt üyeliği kapsamında işlenen suçlardan tutuklu ya da mahkûm olanlar kapsam dışı bırakılmaktadır. Özellikle 15 Temmuz 2016'dan sonra ilan edilen OHAL döneminde ve sonrasında çoğu soruşturmanın, örgüt faaliyetleri kapsamına girdiği düşünüldüğünde, pek çok kadın tutuklunun, hükümlünün ve çocuklarının bu yeni düzenlemelerden yararlanamadığı açıktır" ifadesiyle dile getirildi.

"Çocuklar korunabilir"

Ankara Barosu Kadın Hakları Merkezi Başkanı Avukat Ceren Kalay, cezaevlerine ilişkin gözlem yapmalarının Adalet Bakanlığı tarafından engellendiğini belirtse de cezaevlerinde BM Çocuk Hakları Sözleşmesi'nin temel kuralı olan "her çocuğun yaşam hakkı" prensibinin ihlal edildiğini söyledi. Kalay, "Çocukların gün ışığına çıkıp çıkmadıklarını bile bilmiyoruz ama biliyoruz ki bu çocukların yeri cezaevleri değil. Annelere ev hapsi ya da elektronik kelepçe uygulamasıyla çocuklar korunabilir" değerlendirmesini yaptı. Kalay, "Dolayısıyla mümkünse çocukların zaten cezaevlerine konulmaması asıl öncelik olmalı diye düşünüyorum" dedi.

Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Genel Sekreteri Coşkun Üsterci de Adalet Bakanlığı'na "acil reform" çağrısı yaparak, hükümetin cezaevi koşullarını düzeltmesi gerektiğini söyledi. Üsterci, "Mahkemeler karar verirken 0-6 yaş çocuğu olan annelerin ekonomik ve sosyal durumlarını dikkate alarak kararlar vermeli. Mutlaka cezanın infazı gerektiği koşullarda ise çocuklu kadınların daha özel ve geniş olanaklara sahip, çocuklarını rahat yetiştirebilecekleri, çocukların sorunlardan uzak kalabilecekleri uygun cezaevi ortamları ya da mekanları oluşturulması gerekmekte" şeklinde konuştu.

"Hak ihlallerini önlemeye kararlıyız"

Cezaevlerinde koşulların anne ve çocuklar için düzeltilmesi, annelerin infazına ilişkin yasal düzenlemelerin çocukları koruyacak şekilde yapılması için TBMM İnsan Hakları İnceleme Komisyonu da harekete geçiyor. DW Türkçe'ye açıklama yapan komisyon başkanı AKP'li Hakan Çavuşoğlu "Yasal süreçler devam ediyor. Uygulamadaki eksiklikleri takip ediyoruz. Hak ihlallerini önlemeye kararlıyız. Çocukların haklarının takipçisiyiz. Komisyonumuz çalışıyor. Kamuoyundan gelen çağrıları dikkate alırız, gereğini yaparız" dedi. Çavuşoğlu, komisyonun bu konuda önümüzdeki süreçte cezaevlerine özel ziyaretler de yaparak eksikleri yerinde tespit edeceği bilgisini verdi.

Hilal Köylü / Ankara

© Deutsche Welle Türkçe