Ankara'da Soğuk Savaş sonrası en büyük esir takası
1 Ağustos 2024
Rusya ve ABD arasında Soğuk Savaş'tan beri en büyük esir takasının Ankara'da gerçekleştiği bildirildi. Anadolu Ajansı (AA), "MİT'in Ankara'da 7 ayrı ülkenin cezaevlerindeki 26 kişinin karşılıklı değişimini içeren son dönemin en geniş kapsamlı takas operasyonuna imza attığını" duyurdu.
Türk kaynaklarına göre muhatap ülkeler tarafından gelen talepler doğrultusunda MİT Başkanı İbrahim Kalın'ın taraflarla yaptığı birçok görüşmenin neticesinde bu takas sağlandı.
AA'da yer alan bilgiye göre, takas operasyonu kapsamında ABD'den 2, Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç ve Rusya'dan birer uçak olmak üzere 7 uçak ile 26 kişi Türkiye'ye nakledildi. Operasyon kapsamında 2'si çocuk 10 rehinenin Rusya'ya, 13 rehinenin Almanya'ya, 3 rehinenin de ABD'ye naklinin sağlandığı bildiriliyor.
Takas yapılacak rehine sayısının çok olması nedeniyle kişilerin tamamının MİT personelinin gözetiminde uçaklardan alınarak güvenli alanlara intikal ettirildiği belirtildi.
Türk kaynakları, MİT'in organizasyonu ile Temmuz 2024'te tarafların Türkiye'de bir araya getirildiğini aktardı.
ABD Başkanı Joe Biden, takasın ardından X hesabından yaptığı açıklamada, "Bu zor ve kompleks müzakereler boyunca bu sonuca ulaşmak için Almanya, Polonya, Slovenya, Norveç ve Türkiye, gibi müttefiklerimize müteşekkirim" ifadesini kullandı.
Takas edilen kişiler arasında Rusya'da cezaevinde bulunan The Wall Street Journal muhabiri Evan Gershkovich ile ABD Deniz Piyadesi Paul Whelan, Belarus'ta cezaevinde bulunan Almanya vatandaşı paralı asker Rico Krieger, Rus muhalif İlya Yashin ve Almanya'da cezaevinde bulunan FSB subayı Vadim Krasikov isimler yer aldı.
Rus kaynaklarına göre Rus asıllı İngiliz muhalif Vladimir Kara-Murza da takasta yer alan isimler arasında.
Almanya: Karar vermek kolay olmadı
Ankara'da gerçekleştirilen esir takasını değerlendiren Almanya Başbakanı Olaf Scholz'un sözcüsü Steffen Hebestreit, söz konusu takas kapsamında, aralarında 2019 yılında Berlin Tiergarten Parkı'nda, 2002 yılından beri Moskova'nın terörist listesinde yer alan Çeçen Selimhan Hangoshvili'yi öldüren Vadim Krasikov'un da olduğu, "Rus istihbarat servisi kökenli kişileri serbest bırakmaya karar vermenin kolay olmadığını" dile getirdi.
Hebestreit, devletin Alman vatandaşlarını koruma görevi ve ABD ile dayanışma içinde olma gerekliliğinin kendilerine bu yönde bir karar aldırdığını bildirdi.
Hapishanelerden kaybolan mahkûmlar
Esir takası yapılacağına ilişkin beklentiler bir süredir kamuoyuna yansıyordu. Ancak takasın nerede ve nasıl gerçekeşeceği bilinmiyordu. Bu beklentiye ilişkin başlıca işaret Rus cezaevlerinde bazı mahkumların kaybolduğuna ilişkin bilgiler olmuştu.
Eski ABD askeri Paul Whelan ve Rus asıllı İngiliz muhalif Vladimir Kara-Murza son günlerde tutuldukları hapishanelerden çıkarılarak bilinmeyen bir yere götürüldüğü bildirilmişti.
Kaybolan muhalifler arasında aktivist Vadim Ostanin, politikacı İlya Yashin, insan hakları aktivisti Oleg Orlov ve ajan olmakla suçlanan Daniil Krinari ile ihanetle suçlanan Alman vatandaşı Kevin Lik, aktivistler Liliya Çanişeva ve Ksenia Fadeeva ile savaş karşıtı sanatçı Sasha Skochilenko da bulunuyordu.
Rus internet sitesi Agenstvo'ya göre bu mahkûmların tutulduğu şehirlerden hükümete ait uçaklarla altı uçuş gerçekleştirildi.
DW'ye konuşan uzmanlar da yaşananların sıra dışı gelişmeler olduğunu ifade ederek potansiyel takasa hazırlık olarak yorumlamıştı. İsmi gizli kalmak koşuluyla DW'ye bilgi veren bir mahkûm avukatı, müvekkiliyle iletişiminin aniden kesildiğini belirterek "Öncesinde herhangi bir şekilde bilgilendirilmedik" demişti.
Rus mahkemeleri olağan dışı hızda çalıştı
Rusya'da tutuklu Wall Street Journal gazetesi muhabiri Evan Gershkovich de takas ile ABD'ye dönmesine izin verilen kişiler arasında.
Gershkovich, 10 Temmuz'da olağan dışı bir hızla tamamlanan yargılama sonunda casusluktan 16 yıl hapse mahkum edilmişti. Aynı gün Radio Free Europe/Radio Liberty kurucusu Alsu Kurmasheva da gizli bir duruşmada altı buçuk yıl hapis cezasına çarptırılmıştı.
Rusya'daki kurallar gereği bir kişinin rehine takasına konu olabilmesi için önceden hakkında mahkûmiyet kararı verilmiş olması gerekiyor.
Bu isimlerinRusya Devlet Başkanı Vladimir Putin tarafından affedilmeleri de şart. Hükümet sitesine göre Putin 30 Temmuz'da bir dizi gizli kararname imzaladı. Bunların söz konusu af belgeleri olabileceği belirtiliyor.
Putin'in yakın müttefiki Belarus lideri Alexander Lukaşenko da terör suçlamasıyla ölüm cezası alan Rico Krieger'ı olağan dışı bir hızla affetti.
Rus haber ajansı RIA da ABD hapishanelerindeki dört Rus tutuklunun isimlerinin artık mahkûm listesinde olmadığını aktarmıştı.
Rusya'nın Almanya'dan ise sürgündeki bir Çeçen muhalifi Berlin'de öldürmekten ömür boyu hapis yatan Vadim Krasikov'u istediği belirtiliyordu.
Rusya ve ABD arasındaki son esir takası Aralık 2022'de gerçekleşti. Kenevir yağı taşıdığı gerekçesiyle dokuz yıl hapse mahkum edilen basketbolcu Brittney Griner'a karşılık ABD'de 25 yıl hapse mahkûm edilen silah satıcısı Viktor Bout serbest kaldı.
Rusya'da rehine takaslarından önce aileler veya avukatlara haber verilmiyor. Takas edilecek isimlerin dış dünya ile bağlantısı bazen haftalarca kesiliyor.
DW,Reuters,AFP / MUK,HS,ET