AB Rus enerji politikasından rahatsız

ABD Başkan Yardımcısı Dick Cheney geçen yıl Rusya’yı komşu ülkelere karşı petrol ve doğal gazı bir silah olarak kullanmakla suçlaması, gerek eski Sovyet Cumhuriyetleri’nde gerek AB üyesi olan Doğu Avrupa ülkelerinde memnunlukla karşılandı. Ayrıca AB’nin yeni üyeleri Brüksel’den fazla ilgi görmemekten şikayetçi.

Washington’daki Uluslararası Stratejik Araştırmalar Merkezi’nin yayımladığı raporda, AB’nin 15 eski üyesinin, Rusya’nın 10 yeni üyeye yönelik baskı mekanizmalarına karşı bir strateji geliştirmediği belirtiliyor. Hatta daha da ileri gidilerek, Avrupa Birliği’nin eski üyelerinin enerji güvencesi için yeni üyeleri yarı yolda bıraktığı bile ileri sürülüyor. Enerji garantisi için dayanışmanın feda edildiği duygusu Polonya ve Baltık ülkelerinde de hakim.

Rusya geçen yıl Temmuz ayında Litvanya’ya ham petrol sevkiyatını durdurmuş ve bu durumdan Ukrayna’daki boru hattında yaşanan arızayı sorumlu tutmuştu. Litvanya’nın yorumu ise farklı idi: Tam o sırada bir Polonya şirketi Litvanya’daki rafineriyi satın aldı ve Ruslar bu ihaleden eli boş çıktı. Litvanyalılar, ham petrol sevkiyatının durdurulmasını cezalandırma olarak algıladı.

AB arabulucuk rolüne soyundu

Polonya ve Letonya da benzeri sorunlar yaşıyorlar. Rusya, 2005 yılı sonunda Polonya’dan gelen tarım ürünlerine ithal yasağı getirdi. Bunun üzerine Letonya’nın Polonya’dan alınan tarım ürünleri ile ürettiği konserveler elinde kaldı. Rusya’ya kalsa sorunun Letonya ile alakası yoktu, sadece Polonya’dan kaçak mal girişi önlenmek isteniyordu.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin kontrolleri Polonya’da gümrüklerin iyi işlememesi ve rüşvetin yaygın olması ile gerekçelendiriyordu. Avrupa Birliği bu konuda arabulucu olmaya çalıştı ama, istenilen sonuç alınamadı. Varşova’ya göre bunun nedeni Brüksel’in gereken angajmanı göstermemesi idi.

Polonya da elindeki silahı kullandı ve Kasım ayında, AB’nin Rusya ile imzalayacağı yeni ortaklık ve işbirliği anlaşmasını veto etti. Polonya bu konuda görüşmelere ancak Rusya’nın ithalat yasağını kaldırmasından sonra hazır olacağını bildirdi.

Ülkelerle tek tek anlaşmalar

Avrupa Birliği Komisyonu ve Almanya gibi ülkeler, Rusya ile imzalanacak anlaşmanın aslında Polonya’nın çıkarına olduğunu böylece enerji alışverişinin sağlam bir temele oturacağını söylüyor. Rusya şu anda enerji konusunda batılı ülkelerle teker teker anlaşma imzalamayı tercih ediyor; örneğin Gazprom’un, Alman BASF ve E-On şirketleri ile imzaladığı yeni boru hattı projesi gibi.

2005 yılında imzalanan bu anlatma ile Baltık denizinin altından geçecek 1200 kilometrelik boru hattı Rus doğal gazının doğrudan Almanya’ya gelmesini sağlayacak. Rus enerji şirketleri İtalya, Fransa, Danimarka ve Macaristan ile de benzer anlaşmalar imzaladı.

Gözlemciler Rusya’nın bu politikasını, Avrupa Birliği’nin ortak enerji politikasını engellemek olarak değerlendiriyor. Özellikle de Rusya’nın baskısını hisseden ülkeler köşeye sıkıştıklarını görüyor. Bu yüzden de Avrupa Birliği’nden Rusya ile enerji ve ticaret anlaşmazlıkları konusunda dayanışma bekliyor.