158 yıllık finans abidesinin sonu

Dünyanın en büyük yatırım bankalarından Lehman Brothers’in konkordato ilan etmesiyle Amerikan finans piyasasındaki krize dramatik bir boyut daha eklendi. Ülkenin üçüncü büyük yatırım bankası Merrill Lynch 50 milyar Dolar’a Bank of America’ya satılıyor. Merkez Bankası finans piyasasını desteklemek üzere ek tedbir alınacağını duyururken on uluslar arası banka, likidite darboğazlarına karşı 70 milyar Dolar’lık yardımlaşma fonu kurdu.

Alıcı bulunamadı

Amerikan finans dünyasının kalbinin attığı New York’un merkezi hafta sonunda baş döndürücü gelişmelere sahne oldu. Cuma akşamı yerel saatle 18’de finans piyasasının zirvesindeki isimler New York Merkez Bankası Başkanı Tim Geithner ile kriz toplantısında bir araya geldiler. Toplantı Cumartesi günü de devam etti. Wall Street’in kaptanları Pazar günü 8’de yeniden buluştular. Öğle saatlerinde yemek servisi başladığında toplantının uzayacağı anlaşılıyordu. Maraton görüşmeler tamamlandığında yatırım bankası Lehman Brothers’e hala alıcı çıkmamıştı. Bear Stearns’dan altı ay sonra Amerikan finans piyasasının en büyük isimlerinden biri daha havlu atmıştı. Lehman Brothers’in tasfiye işlemlerine başlanması an meselesiydi.

Çalışanlar eşyalarını topluyor

Lehman Brothers’in Manhattan’daki merkezi öğleden sonra arı kovanı gibiydi. Yatırım bankasının elemanları, saksılarını, resimlerini ve şahsi evrakını karton kutulara doldurup evinin yolunu tutuyordu. Lehman Brothers onlar için artık yoktu.

Bir borsa komisyoncusu medyaya, böyle bir sonu hiçbir zaman aklına bile getirmediğini anlatıyordu. Lehman 158 yıllık bir finans abidesiydi. Geçen yüzyılın 1920’li yıllarındaki büyük depresyonu atlatabilmişti ama bir yıl önce patlak veren finans krizine yenik düşmüştü.

“Beş büyük bankadan” geriye kalanlar

Pazar günü ofisini boşaltanlardan Jaramiah Stafford işini kaybetmesine rağmen iyimser görünmeye çalışıyordu. Stafford son defa iş arkadaşlarıyla buluşmaktan memnun olduğunu ve bundan sonrasını bekleyip görmek gerektiğini söylüyordu. Hayal kırıklığına uğrayıp uğramadığı sorusunu şöyle yanıtlıyordu:

Bear Stearns hisseleri 10 Dolar’a satılır, Merrill Lynch’in hisse senetlerine 29 Dolar ödenirken Lehman’ın ağzını havaya açması ona göre tabii ki adil olamazdı. Merrill Lynch bağımsızlığını kaybedecek olmasına rağmen 44 milyar Dolar’lık satış bedeli üzerinden hissedarlarına %70’lik rant getirmişti. Bir zamanların beş büyüğünden geriye sadece Morgan Stanley ve Goldman Sachs kalıyordu. Columbia Üniversitesi’nden Profesör John Coffee olup bitenlere akıl erdiremiyor: “Yatırım bankalarının en şüpheli finans ürünlerini paketleyip nasıl bütün dünyaya satabildiğini anlayamıyorum.”

Hırs, kibir, aksilik ve yetersiz denetim

Bir zamanlar dünyanın en büyük sigortacılık tröstü olan American International Group da ipotek ve kredi kirizinin girdabına kapıldı. Borsa değeri yarıya inen şirket elindeki menkul değerlerin satışına karşılık Merkez Bankası’ndan yardım istedi.

ABD’nin en büyük kamu bankası Washington Mutual’a da sıra gelecek mi? Goldman Sachs ve Morgan Stanley daha ne kadar dayanacak? Profesör Coffee krizin bütün dünyayı etkeliyeceğini söylüyor: “Yeni finans dünyasının özelliği bütün aktörlerin finans ürünleri üzerinden birbirine kenetlenmiş olması. Bir banka tek başına batmaz. Trilyonlardan söz ediyoruz.”

Hırs, kibir, aksilik ve yetersiz denetim Wall Street’i temellerinden sarsarak finans dünyasını büyük depresyon sonrasının en büyük krizine sürükledi.