Venecijanski bijenale 2013.

Enciklopedijska palata (Il Palazzo Enciclopedico). To je moto ovogodišnjeg, 55. po redu Venecijanskog bijenala. U tom centralnom delu izložbe učestvuje 150 umetnika iz 88 zemalja. Venecija će do kraja novembra biti centar moderne umetnosti. Ove godine ima jedna velika novost: Nemačka i Francuska zamenile su svoje paviljone.

Nemački paviljon specifično je mesto za izlaganje. Njegova monumentalna arhitektura i istorija zgrade za mnoge umetnike su već predstavljali problem. Zgradu su u propagandne svrhe svojevremeno zloupotrebljavali nacionalsocijalisti. Ove godine u Nemačkom paviljonu gostuje Francuska. Nju predstavlja Anri Sala, albanski umetnik koji živi u Berlinu.

„Koncert za levu ruku za klavir i orkestar“, francuski kompozitor Moris Ravel napisao je 1930. To je bilo nakon Prvog svetskog rata u kojem su mnogi pijanisti izgubili desnu ruku. Anri Sala je na tu temu napravio jednu filmsku instalaciju. Njen naziv „Ravel Ravel Unravel“ poigrava se sa značenjem engleskog pojma „ravel“ – „zbuniti“.

Nemačka predstavlja u Francuskom paviljonu istovremeno četiri međunarodna umetnika. Nijedan od njih nije Nemac. Globalizacija umetnosti tema je Suzane Genshajmer, koja je i 2011. bila zadužena za Nemački paviljon. Tada je Zlatnog lava osvojio autor nemačke izložbe Kristof Šlingensif.

Ai Veivei rado je prihvatio poziv da na Bijenalu predstavlja Nemačku. On je jedan od najvažnijih umetnika današnjice. Osim toga, za mnoge Kineze je taj skulptor i tvorac instalacija socijalna savest, jer se bavi društvenim problemima u svojoj domovini. No, Bijenale je počeo bez prisustva tog kritičara režima jer mu vlasti nisu odobrile putovanje.

Aj Vejvej je za centralnu prostoriju paviljona osmislio ogromnu instalaciju koja se sastoji od preko 800 stolica. To je simbol odnosa individue i društva, ali i nekontrolisanog širenja kineskih mega-gradova. Ai Vejvej nije smeo čak ni da dođe u Veneciju kako bi postavio instalaciju. To su za njega obavili njegovi dugogodišnji saradnici koji su od njega iz Pekinga dobijali uputstva putem Skajpea.

„Drvo je materijal koji je najbliži ljudima“, kaže Ai Vejvej. Stolice potiču iz raznih kineskih regiona i stare su 80 godina. On ih je nabavio uz pomoć kolekcionara i antikvara. One su u porodicama nasleđivane s kolena na koleno. Nakon Kineske kulturne revolucije stolice više nisu unikati od drveta, već masovni proizvod od plastike.

Devedeset odsto fotografija koje poznajemo iz Afrike napravili su belci. Santu Mofokeng fotografiše iz unutrašnje perspektive. Rođen je 1956. u Južnoj Africi i doživeo je najgoru fazu aparthejda. Danas je jedan od najznačajnijih afričkih fotografa. Njegovo slojevito umetničko stvaralaštvo pruža neuobičajeni pogled na južnoafričko društvo.

„Na jeziku seshoto, senka ne znači odsustvo svetla. To ima dublje značenje. Senka ima veze s aurom, dostojanstvom i samopouzdanjem“, kaže Santu Mofokeng. Nakon okončanja aparthejda, on se posvetio religioznosti i spiritualnosti južnoafričkog društva, i te fotografije prikazuje u Veneciji.

Romuld Karmakar, reditelj i scenarista, sin Francuskinje i Iranca, već je nekoliko puta učestvovao na Venecijanskom bijenalu. On snima igrane, dokumentarne i umetničke filmove. Njegova radikalna estetika odražava se i u njegovom sloganu: „Jednostavan put, pun je zamki“.

„Čekajući Sendi“ (Waiting for Sandy) – lišće drveća šušti i najavljuje razarajući olujni vetar koji je 2012. opustošio delove SAD. Romuld Karmakar snimao je kroz mrežu za muve. Tako je nastala čudna apstraktna i istovremeno preteća atmosfera. Film upotpunjuju druga dva priloga u kojima se Karmakar obračunava sa radikalnim pokretima.

„Nikada ne bi izlagala u indijskom paviljonu i zato sam srećna što nacionalnost u nemačkom paviljonu ne igra nikakvu ulogu“, kaže Dajanita Sing. Ona je doduše rodom iz Indije, ali život provodi na putovanjima po celom svetu. U Veneciji ne izlaže fotografije već knjige fotografija koje izdaje jedna izdavačka kuća iz nemačkog Getingena.

„Snaga fotografije nije u pojedinoj slici, nego daleko više u njihovoj kombinaciji“, smatra Dajanita Sing. I u onome što se ne pokazuje. Ona u Veneciji prikazuje fotografske projekcije iz svoje ogromne arhive. U centru pažnje je Mona, indijski evnuh iz Delhija, koga je godinama pratila i fotografisala.

‚55. Venecijanski bijenale pokazuje izražajnije nego ikada do sada da moderna umetnost već odavno ne poznaje granice. Zamena paviljona između Nemačke i Francuske primer je za to koliko je danas prevladano načelo nacionalne reprezentacije. Većini umetnika je umetnička sloboda važnija od njihove nacionalne pripadnosti.