Walizka na strychu. W niej lista Schindlera
9 października 2024
Ponad tysiąc nazwisk na 19 gęsto zapisanych stronach. To Żydzi uratowani podczas drugiej wojny światowej przez niemieckiego przedsiębiorcę Oskara Schindlera. Argumentował, że są niezbędni do produkcji w jego fabryce wyrobów emaliowanych, ratując ich w ten sposób od śmierci w obozach koncentracyjnych. „Listę Schindlera” rozsławił filmem w 1993 roku amerykański reżyser Steven Spielberg.
Walizka na strychu
Jednak historia sudeckiego Niemca nie została jeszcze w pełni opowiedziana. W 1999 roku na strychu jednego z domów w Hildesheim w Dolnej Saksonii znaleziono walizkę zawierającą 7 tys. dokumentów należących do Schindlera, w tym też egzemplarz słynnej listy. Są też plany fabryk, korespondencja z okresu powojennego oraz obrazki namalowane przez dzieci w podziękowaniu dla niego. Wśród nich serce z napisem: „Dla Pana Schindlera z wyrazami miłości, Debbie”.
W 50. rocznicę śmierci Oskara Schindlera, która przypada w środę, 9 października, niemieckie Archiwum Federalne prezentuje w internecie część tego znaleziska i historię Oskara Schindlera. Sławny Niemiec budził także kontrowersje.
Garnki dla Wehrmachtu
Po rozpoczęciu II wojny światowej w 1939 roku Schindler, wówczas 31-letni narodowy socjalista, pojechał do okupowanej przez Niemcy Polski w nadziei na zarobienie dobrych pieniędzy. Wydzierżawił fabrykę pod Krakowem i produkował w niej emaliowane garnki, talerze i miski dla Wehrmachtu. Zatrudniał w niej pozbawionych praw polskich Żydów z okolicy. Byli tanią siłą roboczą.
Zaangażowanie Schindlera i jego żony Emilii na rzecz żydowskich pracowników zaczęło się, gdy nazistowscy okupanci wywierali coraz większą presję na ich eksterminację.
Początkowo Schindler zorganizował kwatery w swojej Niemieckiej Fabryce Wyrobów Emaliowanych, aby uniknąć wysłania tych ludzi do obozów pracy. Ostatecznie zatrudniał coraz więcej Żydów, tłumacząc, że są oni niezbędni do wojennej produkcji. Dla niektórych Schindler specjalnie wymyślał zawody, aby ich zatrzymać. W przeciwnym razie groziłaby im zagłada.
Setki nazwisk na liście
Kiedy pod koniec wojny ze względu na postępy armii radzieckiej Schindler przeniósł fabrykę w Sudety, zabrał ze sobą „swoich Żydów i Żydówki” – po długich przepychankach z nazistowskimi władzami, które wzięły go na celownik. Na listach znajdowało się 800 mężczyzn i 300 kobiet. W 1945 roku Oskar i Emilie Schindler przyjęli również Żydów ze zlokalizowanego w Goleszowie niemieckiego nazistowskiego podobozu Auschwitz-Birkenau.
Po kapitulacji Niemiec Schindlerowie uciekli do południowych Niemiec. Stracili swój majątek. Pod względem ekonomicznym Oskar Schindler nigdy już nie odniósł sukcesu. Otrzymywał wsparcie finansowe od organizacji żydowskich i niektórych uratowanych przez niego Żydów.
W 1962 roku w Izraelu został uhonorowany tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Jego żona Emilie, z którą rozstał się po wojnie, otrzymała ten tytuł w 1994 roku.
„Nie był intelektualistą”
Niemiecki publicysta Michel Friedman, syn uratowanych „Żydów Schindlera”, poznał fabrykanta w dzieciństwie we Frankfurcie nad Menem. „Spotkałem Niemca, który był tak zaskakujący i przekonujący w swojej prostocie” – powiedział kiedyś Friedman. „Nie był to intelektualista, nie był to człowiek wykształcony, który coś studiował”. Pod względem moralnym Schindler budził wiele kontrowersji. „Pijak, miał wiele, wiele kobiet” – zdradził Friedman. Ale Schindler, w przeciwieństwie do wszystkich „moralistów”, pomagał ludziom z narażeniem własnego życia. W ten sposób pokazał, że było to możliwe również w reżimie nazistowskim – powiedział Friedman.
„I zdałem sobie sprawę, że ten człowiek, który był wtedy w naszym domu, był podstawą tego, że żyliśmy w domu, że w ogóle żyliśmy. Że nie zostałbym poczęty, gdyby moi rodzice nie zostali przez niego uratowani” – powiedział Michel Friedman.
Przekazane Jad Waszem
A w jaki sposób walizka zawierająca spuściznę Schindlera znalazła się na strychu domu w Hildesheim? Schindler miał tam pokój w domu przyjaciółki. Jej syn znalazł walizkę 25 lat pod śmierci Schindlera, który zmarł 9 października 1974 roku.
Niemieckie Archiwum Federalne zabezpieczyło te dokumenty na mikrofilmach i przekazało oryginały do miejsca pamięci Jad Waszem w Jerozolimie. Stamtąd otrzymało oryginalną kopię „Listy Schindlera”, która jest obecnie przechowywana w Koblencji. Dokumenty można oglądać w internecie na stronie: www.bundesarchiv.de/oskar-schindler.
(DPA/dom)