Szczyt UE. Walka o szczepionki, a potem Biden

Temat szczepionek zdominował – zakończony w nocy – telekonferencyjny szczyt UE, pomimo że na pół godziny z unijnymi przywódcami połączył się prezydent Joe Biden. Najostrzejszy spór dotyczył żądań kanclerza Sebastiana Kurza, by Bruksela „skorygowała” obecny podział szczepionek między kraje Unii. Austriak wykreował się na szefa grupy „pokrzywdzonych” krajów, które mają dostawać mniej dawek od unijnej średniej. Bułgaria, Chorwacja, Łotwa, Rumunia, Słowenia, ale i Austria miałyby tracić dawki wskutek niejasnych reguł „bazaru”, jak Kurz już w połowie marca nazwał system dystrybucji szczepionek w UE.

– Umowy na szczepionki podpisywały rządy UE, a nie jacyś niepojętni biurokraci – tak kanclerz Angela Merkel miała polemizować z Kurzem podczas szczytu. Dawki są dzielone między kraje UE zasadniczo wedle parytetu ludności, ale ostatniej jesieni część rządów wbrew rekomendacjom Komisji Europejskiej zrezygnowała z zamówienia pełnych należnych im kwot – droższych i trudnych temperaturowo w przechowywaniu – szczepionek BioNTech/Pfizera oraz Moderny, a postawiła na AstraZenecę. A skoro ten koncern teraz nie wywiązuje się z dostaw do UE, te rządy znalazły się w niemałych, choć w samodzielnie zgotowanych sobie opałach.

– Płyniemy na tej samej łodzi. Dlatego jesteśmy gotowi pomóc Chorwacji, Bułgarii, Łotwie. Ale Austria? Jeśli popatrzeć na wskaźniki szczepień, to nie widać, by Austriacy obecnie wymagali jakiegoś dodatkowego wsparcia – powiedział po szczycie Mark Rutte, premier Holandii. W Brukseli od ponad tygodnia toczą się spory o podział dodatkowych 10 mln dawek BioNTech/Pfizera, których szybkie dostarczenie dla UE niedawno wynegocjowała Komisja Europejska. To z tej puli miałyby pochodzić przyspieszone dostawy dla Bułgarów czy Łotyszy, ale Niemcy bodaj najtwardziej mówią „nie” dla dodatkowych dawek dla Wiednia.

Kurz przeniósł ten konflikt na szczyt, nawet samotnie grożąc zawetowaniem jego pisemnych wniosków, ale musiał ostatecznie odpuścić. A problem odesłano z powrotem do „szybkiego rozstrzygnięcia” przez ambasadorów 27 krajów UE „w duchu solidarności”. Premier Mateusz Morawiecki – wedle naszych rozmówców – nie przedstawił podczas czwartkowych obrad UE żadnych pomysłów odbiegających od zdania większości.

Negocjacje z Brytyjczykami

Komisja Europejska w przeddzień szczytu zaostrzyła zasady kontroli eksportu szczepionek poza Unię. Do możliwości zakazu takiego wywozu, który uderzałby w realizację umów szczepionkowych Unii, dodała możliwość egzekwowania „wzajemności eksportowej” zwłaszcza od krajów z wyższym wskaźnikiem zaszczepiania, pod co jednoznacznie podpada Wielka Brytania. – W opinii szerokiej większości przywódców te nowe reguły są akceptowalne. Ale mamy nadzieję, że nie będzie trzeba ich użyć – powiedział Rutte.

Ursula von der Leyen, szefowa Komisji Europejskiej, wskazywała po szczycie, że teraz chodzi o AstraZenecę, a – wedle nieoficjalnych informacji – nie ma w Unii gotowości „odwetowego” blokowania wywozu szczepionek BioNTech/Pfizera do Wielkiej Brytanii, bo ta firma – w przeciwieństwie do AstraZeneki – wywiązuje się ze zobowiązań wobec UE.

– Musimy być w stanie wyjaśnić obywatelom Unii, że firmy farmaceutyczne eksportują szczepionki z UE na cały świat, bo także w pełni wypełniają swoje zobowiązania wobec Europejczyków – powiedziała von der Leyen. Unia dotąd zablokowała tylko jeden transport AstraZeneki z Włoch do Australii, ale głównym problemem pozostaje konflikt wokół (prawdopodobnie wzajemnie sprzecznych) kontraktów tej firmy z Brukselą i Londynem, które prowadzą do rywalizacji o te same dawki AstraZeneki.

Czy skończy się blokowaniem ich eksportu na Wyspy? – Najważniejsze, że trwają rozmowy Komisji z Londynem, które mogą doprowadzić do ugody w sobotę albo niewiele później – powiedział premier Rutte, który musiałby współdecydować o ewentualnym zakazie wywozu szczepionki z holenderskich zakładów w Lejdzie.

Fabryki farmaceutyczne w UE od grudnia dostarczyły 88 mln dawek szczepionek dla krajów Unii, a 77 mln wyeksportowały poza UE, w tym aż 21 mln do Wielkiej Brytanii. W tym samym czasie USA i Brytyjczycy nie wyeksportowali w zasadzie żadnych szczepionek. – Kiedy czytam brytyjskie media, dowiaduję się, że Unia jest samolubna. To fałszywe stwierdzenie – powiedział prezydent Emmanuel Macron.

Kraje Unii w całym pierwszym kwartale powinny łącznie dostać około 100 mln dawek szczepionek. Von der Leyen poinformowała na szczycie, że Komisja liczy w drugim kwartale na dostawy 360 mln dawek – 200 mln BioNTech/Pfizera, 35 mln Moderny, 55 mln Johnson&Johnson (wymagającej podania tylko jednej dozy) oraz 70 mln AstraZeneki (zamiast pierwotnie obiecanych 180 mln). – Nadal jesteśmy na drodze do naszego celu zaszczepienia 70 proc. dorosłych mieszkańców Unii do końca lata – powiedziała von der Leyen. Oznacza to zaaplikowanie szczepionki około 255 mln ludzi. 

Biden o Turcji i Chinach

Charles Michel, przewodniczący Rady Europejskiej, postanowił przełożyć debatę o strategii Unii wobec Rosji (miała być kluczowym punktem obrad) na jeden z najbliższych tradycyjnych, nie telekonferencyjnych szczytów UE. Natomiast Josep Borrell, szef unijnej dyplomacji, wezwał władze Białorusi do natychmiastowego uwolnienia Andżeliki Borys i Andrzeja Poczobuta „wraz z pozostałymi więźniami politycznymi”.

– NATO pozostaje kamieniem węgielnym naszego wspólnego bezpieczeństwa i pokoju, a my, Europejczycy, jesteśmy zdeterminowani, by wziąć na siebie sprawiedliwą część tej odpowiedzialności. Teraz bardziej niż kiedykolwiek do Ameryki i Europy, wraz z naszymi podobnie myślącymi partnerami, należy wspólne promowanie modelu demokratycznego i gospodarki wolnorynkowej – powiedział Michel na początku krótkiej (tele)rozmowy z prezydentem Bidenem.

Z kolei Amerykanin – wedle przecieków – miał powiedzieć uczestnikom szczytu m.in. o swym zaniepokojeniu odwrotem od demokracji w Turcji oraz jej zbliżeniem z Rosją, a także o potrzebie koordynacji między UE i USA w polityce wobec Chin. Biden ma przylecieć do Brukseli na szczyt NATO, który jest wstępnie planowany na czerwiec.

Polacy szczepią w NATO

Polscy medycy w czwartek (25.3.2021) zaszczepili sekretarza generalnego NATO Jensa Stoltenberga i rozpoczęli szczepienie reszty kwatery głównej Sojuszu dawkami AstraZeneki dostarczonymi przez Polskę. Instytucje UE stanowczo nie chcą się szczepić poza kolejką przewidzianą w systemie belgijskim, ale w brukselskiej kwaterze Sojuszu jest zupełnie przeciwnie. Nie chciano tam czekać na należne belgijskie szczepienia i dlatego Stoltenberg zwrócił się o „pomoc” o zaszczepienia 3,5 tys. osób do chętnych krajów, a zgłosiła się Polska.