SPD ma 150 lat - i trzech kanclerzy RFN na swym koncie

Bogatą historię SPD można też poznać na kartach. Była jednak znacznie bardziej skomplikowana. Od chwili powstania, 23 maja 1863 musiało minąć ponad sto lat, zanim pierwszy polityk SPD został kanclerzem Niemiec. Był nim Willy Brand, pierwszy z w sumie trzech socjaldemokratycznych kanclerzy.

Tajemne miejsca, dyskusje przy świecach – tak wyglądały pierwsze spotkania socjaldemokratów. Wśród założycieli partii byli August Bebel i Wilhelm Liebknecht. Wczesna SPD chce być głosem robotników. Ferdinand Lassalle powołuje do życia w Lipsku Powszechny Niemiecki Związek Robotniczy (ADAV), z 4600 członkami. W 1872 jest ich już 21 tys., z roku na rok ich liczba rośnie.

Industrializacja przynosi pracę i chleb. Warunki pracy są jednak fatalne. Rosnącym powodzeniem cieszą się związki robotnicze, czemu usiłują przeszkodzić władze. Bezskutecznie. Mimo zakazu działalności socjaldemokratów, do 1890 roku SPD staje się masowym ruchem.

Przez partyjną szkołę SPD przewinęły się od 1906 roku wielkie nazwiska jak choćby Róża Luksemburg. Założycielem szkoły był August Bebel. Uczcił w ten sposób pamięć ojca Wilhelma i jego dewizę: „Wiedza jest władzą, władza jest wiedzą”. Do 1912 roku SPD była najbardziej liczną i najsilniejszą partią w Niemczech.

9 listopada 1918 polityk SPD Philipp Scheidemann ogłasza z balkonu Reichstagu powstanie Republiki Weimarskiej. Rok później, przewodniczący SPD Friedrich Ebert zostaje kanclerzem. Rzeczywistością staje się prawo wyborcze dla kobiet. SPD walczyło o to od 1891 roku. Do roku 1932 SPD pozostaje w Niemczech najsilniejszą partią.

23 marca 1933 poseł z ramienia SPD Otto Wels otwarcie krytykuje Hitlera. „Można nam odebrać wolność i życie, ale nie godność”, mówi w Reichstagu. Socjaldemokratyczni posłowie solidarnie występują przeciw NSDAP. Kilka miesięcy później związki zawodowe zostają zlikwidowane, SPD zabroniona.

Pod okiem hitlerowców politycy SPD muszą usunąć ze ścian socjaldemokratyczne hasła. Wielu członków partii zostaje aresztowanych, torturowanych i zamordowanych. Otto Wels powołuje do życia w Pradze w 1933 roku SPD na uchodźctwie – SoPaDe. Organizacja jest później aktywna z Paryża, a w latach 1940-45 z Londynu. Część ruchu robotniczego organizowana jest z krajów skandynawskich i USA.

Kurt Schumacher przemawia w 1946 roku w sercu zburzonego Frankfurtu. Jest nowym przewodniczącym SPD w zachodniej strefie okupacyjnej. W pierwszych latach powojennych jest czołowym politykiem SPD: W sowieckiej strefie SPD zostaje przymusowo zjednoczona z KPD – powstaje SED. Na zachodzie socjaldemokraci przegrywają w wyborach z CDU i przez cztery lata tworzą opozycję.

W 1959 roku w Bad Godesberg SPD przyjmuje nowy program polityczny – program godesberski. Całkowicie odrzuca ideologię marksistowską przekształcając się w partię otwartą dla szerokich rzeszy społeczeństwa. Opowiada się za gospodarką rynkową i obroną państwa, co otwiera jej drogę do „wielkiej koalicji” z CDU/CSU. Willy Brandt zostaje wicekanclerzem.

Do historii przeszedł pokorny gest kanclerza Brandta – „Warszawskie padnięcie na kolana”. Jest to zarazem początek Nowej Polityki Wschodniej. Głównym przesłaniem pierwszego oświadczenia rządowego Brandta jest „odważyć się na więcej demokracji”. W kolejnych latach Brandt inicjuje szereg reform dotyczących funkcjonowania prawa, polityki prorodzinnej i równouprawnienia.

Ruch ’68 wnosi do SPD świeży powiew. Zaognia też dawne konflikty wewnątrzpartyjne. W 1974 roku na czele młodych socjalistów po raz pierwszy staje kobieta: Heidemarie Wieczorek-Zeul. Młodzi stawiają coraz to nowe żądania radykalnych reform. Ich cel – przezwyciężenie kapitalizmu.

Kanclerz Helmut Schmidt składa kondolencje wdowie po zamordowanym w 1977 roku Hansie Martinie Schleyerze, przewodniczącym Niemieckiego Związku Pracodawców. Terrorystyczna działalność skrajnie lewicowej Frakcji Czerwonej Armii (RAF) jest dla Schmidta próbą sił. Oliwy do ognia dolewają ostre starcia wewnątrz partii, choćby na temat polityki zbrojeniowej.

Rozpad socjalno-liberalnej koalicji w 1982 roku na wiele lat skazuje SPD na rolę opozycji parlamentarnej. W 1994 kandydat SPD na kanclerza Rudolf Scharping (z lewej) przegrywa w wyborach. Krótko potem na zjeździe partii w Mannheim niespodziewanie traci funkcję przewodniczącego SPD na rzecz premiera Kraju Saary Oskara Lafontaine’a (w środku).

We wrześniu 1998 SPD detronizuje Helmuta Kohla (CDU) i przejmuje rządy razem z partią Zielonych. Trzeci socjaldemokratyczny kanclerz Gerhard Schröder przeforsowuje szereg reform rynku pracy. Są znane jako „Agenda 2010”. Związkowcy ostro je krytykują. SPD traci cznonków i wyborców uciekających do nowo powstałej partii „Lewicy” (Die Linke).

We wrześniowych wyborach powszechnych 2013 polityk SPD Peer Steinbrück stanie do walki o fotel kanclerski z Angelą Merkel (CDU). W czasach kryzysu były minister finansów uchodzi za idealnego kandydata na kanclerza. Kuty na cztery nogi mówca raz po raz popełnia jednak gafy, irytując nawet członków własnej partii. Jakie ma szanse? Prognozy wyborcze plasują go daleko za Angelą Merkel.