Dydaktyka nauczania o holocauście

Położona nad malowniczym jeziorem willa, wybudowana w 1915 roku przez fabrykanta Ernsta Marliera, w latach 1941- 45 służyła jako hotel i ośrodek konferencyjny SS. Tutaj 20 stycznia 1942 roku odbyła się robocza narada piętnastu wysokich rangą funkcjonariuszy SS, NSDAP oraz przedstawicieli licznych ministerstw, na której zapadło postanowienie o tzw. „ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej”. To protokołowane przez Adolfa Eichmanna spotkanie przeszło do historii jako osławiona „Konferencja w Wannsee”, która zapoczątkowała zagładę Żydów europejskich. Dzisiaj Dom Konferencji w Wannsee jest jednym z najbardziej znanych w Europie Miejsc Pamięci. Oprócz Muzeum mieści się w nim Centrum Edukacji Historycznej, oferujące specjalne programy, seminaria i warsztaty edukacyjne dla uczniów i nauczycieli z Niemiec i innych krajów europejskich.

Dydaktyka trudnego tematu

Ścisłe kontakty z Polską Centrum Edukacji w Wannsee utrzymuje od wielu lat, a od 2005 roku w ścisłej kooperacji z polskimi ekspertami prowadzone są tu regularnie szkolenia dla polskich nauczycieli. Od początku cieszą się one tak wielkim zainteresowaniem, że w tym roku zdecydowano się na rozszerzenie oferty dla Polaków o seminarium dla zaawansowanych. Do udziału w nim zaproszono nauczycieli z terenu całej Polski, którzy uczestniczyli już w szkoleniach w latach wcześniejszych.

Tym razem standardowe elementy podstawowego programu zastąpiono nowymi punktami ciężkości, mającymi na celu pogłębienie dotychczasowej wiedzy. Przede wszystkim rozszerzono program zwiedzania muzeów i miejsc pamięci. „Jest to wypróbowana metoda dydaktyczna, która daje możliwość przekazania młodzieży ważnych aspektów upamiętniania nie w formie suchego kazania, lecz bezpośredniej konfrontacji z tematem, pobudzającej do rozważań i refleksji” – powiedział Wolf Kaiser, merytoryczny koordynator seminarium.

Różne spojrzenia na holocaust

Innym punktem ciężkości był temat świadków Zagłady: co o eksterminacji ludności żydowskiej wiedzieli Niemcy, co wiedzieli Polacy? W świetle polskich dyskusji po ostatnich publikacjach Jana T. Grossa, Barbary Engelking-Boni i Jana Grabowskiego, ten temat okazał się wyjątkowo aktualny i nośny.

Po raz pierwszy zastosowano też nowy moduł, tzw. fishbowl: uczestnicy na ochotnika kolejno zajmowali miejsca w specjalnie wydzielonym kręgu, aby podzielić się z innymi swymi problemami i wątpliwościami. Wśród najczęściej powtarzających się bolączek z nauczaniem w tej trudnej materii wymieniano kłopot z doborem omawianych na lekcjach problemów, obawę o skuteczność tych lekcji, nieznajomość historii i kultury polskich Żydów, brak pomocy naukowych do nauczania w szkole podstawowej, potrzebę treningu antydyskryminacyjnego, poprzedzającego lekcje o Zagładzie czy słabe przygotowanie nauczycieli. Wolf Kaiser, który również zasiadł w kręgu uczestników, podkreślał ze swej strony problem w utrzymaniu równowagi między historycznym dociekaniem, a emocjonalną perspektywą indywidualnych losów.

Temat całej Europy

W Polsce obowiązkowe nauczanie o Holokauście wprowadzono do szkół w 1999 roku. Robert Szuchta, nauczyciel historii w jednym z warszawskich liceów, zajmuje się tym tematem od połowy lat 90-tych i jest autorem większości podręczników szkolnych i materiałów metodycznych dla nauczycieli na temat nauczania o Zagładzie. Obok Dariusza Libionki z Polskiej Akademii Nauk, czy Tomasza Kranza, dyrektora Państwowego Muzeum na Majdanku w Lublinie, Robert Szuchta w szkoleniach w Wannsee od początku pełni rolę eksperta ze strony polskiej. Jako pedagog bardzo ceni sobie współpracę z zagranicznymi kolegami, a zwłaszcza z pracownikami niemieckiego Centrum Edukacji. „Dlaczego? Po pierwsze dlatego, że to jest sprawa nas wszystkich: Polaków, Niemców, Francuzów, Belgów i innych., Europy w ogóle. Po drugie – Niemcy mają bardzo duże doświadczenie dydaktyczne...”

Większe instrumentarium

To zdanie potwierdzają uczestnicy seminarium, którzy zgodnie twierdzą, że program szkolenia wzbogacił ich dydaktyczne instrumentarium, dając wiele odpowiedzi na ich etyczne i pedagogiczne dylematy. „Poznawanie niemieckiego punktu widzenia pozwala mi ukierunkować sposób rozmawiania o tych zjawiskach z młodymi ludźmi. Bo oni muszą wejść w życie mając świadomość różnych naszych obciążeń. Żeby sobie z nimi radzić…” Maria Szymkowska, nauczycielka języka polskiego w liceum w Bochni nie ma co do tego najmniejszych wątpliwości.

Zadowoleni byli również organizatorzy: pierwsze seminarium dla zaawansowanych wniosło nową jakość do dotychczasowej oferty Centrum Edukacji Historycznej. I prawdopodobnie nie ostatnią. Jak zdradziła koordynatorka projektu, Anna Rosenhain-Osowska, pracownicy Centrum już zastanawiają się nad nowym projektem: wspólnym seminarium polsko-niemieckim jako kolejnym etapem wymiany doświadczeń.

Katarzyna Weintraub

red.odp.: Małgorzata Matzke