Pierwsza rysa w Żelaznej Kurtynie

2 maja 1989 węgierskie służby graniczne usunęły zasieki na granicy z Austrią. Były i tak zardzewiałe i premier Miklos Nehmet nie miał zamiaru przeznaczać pieniędzy na nowe. Nie był to jednak jedyny aspekt. Jak oświadczyło węgierskie kierownictwo "były one przestarzałe pod względem technicznym, politycznym i moralnym", co napisano już w raporcie w 1987 r. .

Kilka tygodni później szef dyplomacji Węgier Gyula Horn i jego austriacki kolega resortowy Alois Mock chcieli zrobić wspólne, medialne wydarzenie i przeciąć resztki zasieków. Żeby wszystko wyglądało autentycznie 27 czerwca 1989 trzeba było jednak zrekonstruować część zasieków, bo wszystkie druty już usunięto.

Kierownictwo NRD nie było tym zachwycone, lecz Budapeszt nie uginał się pod presją Wschodniego Berlina. Paneuropejski piknik 19 sierpnia 1989 usunął jednak w cień wszystkie, poprzedzające go kroki węgierskiego kierownictwa. Forum Paneuropejskie i węgierska opozycja zaprosiły na piknik do przygranicznego miasta Sopron. Na trzy godziny otwarto przejście graniczne do Austrii.

Zapowiedziano, że przez otwarte przejście kroczyć będzie delegacja wybranych uczestników. O otwarciu granicy dowiedzieli się z ulotek także obywatele NRD. 600 wschodnich Niemców skorzystało z okazji i uciekło tą drogą do Austrii. Mieli przy sobie tylko minimalny bagaż. Uciekały całe rodziny z dziećmi. Najważniejsze było wydostać się na wolność.

Arpad Bella dowodził wtedy służbami granicznymi i na własne oczy widział ludzi uciekających przez granicę na zachód. Bella (po lewej, wraz z austriackim kolegą przed tablicą upamiętniającą te wydarzenia w roku 2009) wydał rozkaz, by nie strzelać do uciekinierów, zapobiegając tragedii. Wielu kolegów uważało go wtedy za zdrajcę, potem chwalono jego decyzję i otrzymał za nią wiele uznania.

Dla ponad 600 uciekinierów, którzy 19 sierpnia przedostali się do Austrii, był to dzień radości i triumfu. Wobec mas wschodnich Niemców, którzy chcieli przedostać się przez tę granicę do Austrii, władze Węgier nawiązały kontakt w tej sprawie z szefostwem NRD. Ale Wschodni Berlin odmawiał jakiegokolwiek oficjalnego rozwiązania. Do upadku Muru w listopadzie 1989 tą drogą uciekło 50 tys. osób.

Od paneuropejskiego pikniku minęły zaledwie 82 dni do czasu, gdy padła najlepiej strzeżona granicą między obydwoma blokami politycznymi w Europie. Data 9 listopada 1989 zapisała się na kartach historii jako dzień definitywnego upadku komunizmu.