"Odkrycie roku": Pierwszy artykuł Reicha-Ranickiego
4 maja 2010
Jest to recenzja z koncertu w warszawskim getcie z 1941 roku.
"Już wtedy czytelnicy zarzucali krytykowi zbytnią surowość ocen" - pisze w "Die Welt" Gerhard Gnauck.
"Koncert ten odbył się w sali, gdzie obecnie mieści się warszawskie kino "Femina". Już w czasie okupacji sala nosiła tę nazwę i była miejscem spotkań melomanów - mogła pomieścić do 900 osób. Koncertowała tam założona w getcie Żydowska Orkiestra Symfoniczna. Długi czas nie było gazety, która pisałaby o tych występach" - zaznacza "Die Welt".
"Dopiero w roku 1940 niemieckie władze okupacyjne zezwoliły na założenie "Gazety Żydowskiej". Wychodziła przez dwa lata, dwa do trzech razy tygodniowo i publikowała materiały w języku polskim. Kolportowano ją w wielu gettach w Polsce.
Surowe oceny
Właśnie w tej gazecie zaczął publikować recenzje Marcel Reich-Ranicki, najpierw jako "W.H.", potem pod pseudonimem "Wiktor Hart". Teksty te wykazują pewne pokrewieństwo stylistyczne z recenzjami jego mentora w getcie, "L.O.".
"Już wtedy" - zauważa Gerhard Gnauck -"Ranicki występował jako adwokat publiczności posługując się w swych naganach i pochwałach liczbą mnogą: "Jesteśmy zdania, że...."
Młodym muzykom i śpiewaczkom jak Marysi Ajzensztadt doradzał, żeby nie marnowali swych talentów występując w kawiarniach w getcie, i by przykładali się do solidnego wykształcenia. Jeden z muzyków w przerwie podczas koncertu protestował, że krytyk jest zbyt surowy i nie ma zrozumienia dla sytuacji przymierających głodem artystów.
Wymowny pseudonim
W następnym artykule Wiktor Hart odrzucił tę krytykę: jest sprawą oczywistą, że z muzykami łączy go "czysta i głęboka przyjaźń". Lecz poważna orkiestra musi być gotowa do przyjęcia "całej prawdy, nawet jeżeli nie zawsze jest ona przyjemna". Jego pseudonim był bardzo wymowny , bo "hart" jest w języku polskim rdzeniem takich pojęć jak "zahartowany" czy "hartować"."
Gerhard Gnauck natknął się na te recenzje podczas zbierania dokumentacji do książki "Wolke und Weide. Marcel Reich-Ranickis polnische Jahre" (wydawnictwo Klett-Cotta, 2009). Lecz dopiero teraz w Bibliotece Jagiellońskiej natrafił na pierwszy tekst krytyka.
Welt Online / Małgorzata Matzke
red.odp.: Bartosz Dudek