Niemiecki ekspert: Unia Europejska - Polska - Rosja: wyraźny przełom

DW: Rosyjski dziennik „Kommiersant” pisał jeszcze 27 maja, że dyslokacja baterii rakiet Patriot pod Morągiem wywołała niezadowolenie Moskwy i że nie służy budowaniu zaufania w regionie. Ale i są głosy ekspertów, które uspokajają. Jakie Pan zaobserwował w tych dniach nastroje w Moskwie, mając na uwadze rakiety Patriot?

CO: Temat absolutnie w mediach nie istnieje. To znaczy, że „Kommiersant” cytował wypowiedź wiceministra Gruszko, ale on powiedział wtedy tak, że gdyby rakiety ustawiono na okres nieograniczony, to byłoby to sprzeczne z umową Rosji z NATO. Czyli w porównaniu z tym, jak obrona przeciwrakietowa miała być rozmieszczona w Polsce i w Czechach była interpretowana przez Rosjan, rozmieszczanie obecnych baterii rakiet Patriot absolutnie nie istnieje jako temat w mediach. To nikogo nie interesuje. To był temat 27 maja, a obecnie wszyscy mówią o Szczycie Unii Europejskiej i Rosji, który się rozpoczyna w poniedziałek, czy ma być to przełom, czy ma być to początek modernizacji Rosji, współpraca z Unią Europejską itd. Dla mnie zupełnym zaskoczeniem jest to, że Rosjanie przyznają otwarcie, że najważniejsza tu jest rola Polski w Unii Europejskiej. Tak, jak Polska kilka lat temu w sprawie mięsa zablokowała stosunki Rosji z Unią Europejską, to teraz pozytywne nastawienie Polski do Rosji może zmienić stanowisko Unii Europejskiej wobec Rosji. I pytanie jest, na ile podczas tego szczytu europejsko-rosyjskiego, w poniedziałek i we wtorek, zawarte będzie jakieś porozumienie w sprawie modernizacji i zabezpieczenia dostaw energii do UE. Bo to jest jeszcze otwarta sprawa. Ale widzę tutaj wyraźny przełom w stosunkach Unia Europejska – Rosja.

DW: Rosja była jeszcze niedawno, bo w 2009 roku, bardzo zaniepokojona wysiłkami UE zmierzającymi do zacieśnienia relacji z byłymi republikami ZSSR. I wtedy niepokój wyraził minister spraw zagranicznych, Siergiej Ławrow. Co Pan obserwuje obecnie?

CO: Obecnie absolutnie ten temat nie istnieje. Propozycja polskiego ministra spraw zagranicznych włączenia Rosji do Partnerstwa Wschodniego została tutaj przyjęta bardzo pozytywnie, szczególnie jeżeli chodzi o tematykę wizową. Rosjanie zrozumieli, że nie mogą rozmawiać z Unią Europejską o zniesieniu wiz, jeżeli państwa tranzytowe, tzn. Ukraina, Białoruś itd. nie zostaną włączone do tego systemu. Przecież trzeba przypomnieć, że Białoruś ma unię z Rosją, tzn. obywatele Białorusi mogą podróżować po Rosji bez kontroli paszportowej, jak i Rosjanie po Białorusi. Tu jest bardzo pragmatyczne podejście ze strony Rosjan w sprawie podłączenia Ukrainy i Białorusi do negocjacji o ruchu bezwizowym. Oczywiście nie dojdzie tutaj do żadnego przełomu w ciągu najbliższych miesięcy, ale sądzę, że cel tutaj jest najważniejszy. Zarówno Rosjanie, jak i UE rozumieją, że postęp w tej kwestii można osiągnąć tylko i wyłącznie wtedy, gdy wszyscy usiądą przy stole.

DW: A czemu przypisuje Pan te zmiany w podejściu Rosji?

CO: Przede wszystkim pragmatycznej polityce Polski w ostatnich dwóch latach wobec Rosji. No i jest to pośrednia również zbliżenia polsko-rosyjskiego w ciągu ostatnich miesięcy, nie tylko w następstwie katastrofy lotniczej, ale również zbliżenia się w sensie strategicznym. Rosjanie zrozumieli, że Unia Europejska jest ważnym aktorem politycznym, że nie ma sensu prowadzenie gry z poszczególnymi partnerami UE, na przykład z Niemcami czy Włochami. Rosjanie zrozumieli, że najważniejszym rozgrywającym w polityce wschodniej UE jest Polska i dlatego pragmatyczne podejście Rosjan wobec Polski. Ale i również ze strony Polski mamy przecież pragmatyczną politykę wobec Rosji. Nie bez znaczenia jest też wynik wyborów na Ukrainie, gdzie demokratycznie został wybrany prezydent Janukowicz, który szuka zbliżenia z Rosją. Jeżeli sama Ukraina zbliża się do Rosji, podpisuje umowy dotyczące polityki energetycznej, o udostępnieniu bazy morskiej w Sewastopolu, dlaczego Polska miała blokować to w jakiś sposób. Myślę, że wszyscy na tym skorzystają.

DW: Jakich zmian spodziewa się Pan w stosunkach UE - Rosja, a także w relacjach z byłymi republikami ZSSR?

CO: Przede wszystkim oczekuję bardziej pragmatycznego podejścia. To znaczy, że zarówno ze strony rosyjskiej, jak i ze strony UE będą na porządku dziennym tematy, które leżą w interesie obu stron: strategia energetyczna, strategia modernizacji itd. Nie będzie się zwracało uwagi na problemy wewnątrzrosyjskie tzn. procesy demokratyzacji, czy konflikty. Ja myślę, że to pragmatyczne podejście ze strony polskiej, jak i rosyjskiej również doprowadzi do tego, że sytuacja w Rosji zacznie się zmieniać. To widać już dzisiaj. Jeżeli analizujemy media rosyjskie, to postrzegamy nisze, które powstają. Na przykład stacja telewizyjna rntv. Wprawdzie o 23:30, ale nadaje normalne wiadomości, nie międzynarodowe, ale normalne wiadomości na temat wewnętrznych problemów w Rosji. Zaskoczyła mnie na przykład reklama na tabloidach, gdzie „Nowaja Gazieta” się reklamuje. Kilka dni temu popularna stacja radiowa prowadziła dyskusję na temat: czy Putin musi odejść? To są zmiany, które zachodzą w Rosji nie pod wpływem nacisku ze strony UE czy USA, czy ze strony Polski. Ale po prostu proces demokratyzacji i przemian, które zachodzą w Rosji jest nieodwracalny. I można oczekiwać, że tutaj za miesiąc odbędą się wolne wybory w Rosji. Ale spotkanie Miedwiediewa z partią rządzącą, krytyka stosunków wewnętrznych - to są wszystkie zmiany, które powoli, powoli zachodzą, ale zachodzą i nie można tego procesu przyspieszyć. I myślę, że najlepszym podejściem jest pragmatyczna polityka wobec Rosji, co absolutnie – i to podkreślam – nie powinno zahamować współpracy ze społeczeństwem obywatelskim w Rosji i w innych państwach. Na przykład mamy teraz problem Partnerstwa Wschodniego, strategii polsko-szwedzkiej, która została zaakceptowana przez Unię Europejską w ubiegłym roku i na skutek zmian zachodzących na Ukrainie, czy negatywnego procesu na Białorusi – nie ma z kim rozmawiać na ten temat. Ale Partnerstwo Wschodnie powinno popierać rozwój społeczeństwa obywatelskiego, jak i również powinny powstać inicjatywy europejskie popierające społeczeństwo obywatelskie w Rosji. Ale z drugiej strony trzeba rozmawiać z rosyjskim rządem i z prezydentem o sprawach energetycznych, również o współpracy. Wielkim tematem jest w Rosji walka z terroryzmem. Przykładem są obecne zamachy w Pakistanie i w Indiach, jak i również zamachy w Rosji. Ja myślę, że w tej sprawie polityka UE powinna być dwutorowa. Z jednej strony rozmowy i współpraca z rządem, oficjalnymi strukturami, a z drugiej strony popieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego.

Rozmowę prowadziła: Barbara Coelen

red.odp.: A. Paprzyca /ry