Miliony euro na usuwanie skutków katastrof. Także dla Polski
17 grudnia 2024
RESTORE (ang. odbudować) to nazwa odpowiedzi UE na niszczycielskie powodzie i pożary, które tej jesieni dotknęły Europę Środkową, Wschodnią i Południową. Odpowiedzi wartej miliardy euro.
Kluczem zaakceptowanego przez Parlament Europejski ogromną większością głosów (638 za, 10 przeciw, 5 osób wstrzymało się) rozporządzenia w sprawie regionalnego wsparcia odbudowy w sytuacjach kryzysowych jest umożliwienie szybkiego i elastycznego przekazywania pieniędzy z funduszy spójności na odbudowę po klęskach żywiołowych.
Zmiany będą miały zastosowanie do katastrof, które wydarzyły się lub wydarzą od początku 2024 do końca 2025 roku. Czyli także m.in. powodzi w Polsce.
Miliony na pomoc ofiarom klęsk żywiołowych
Rozporządzenie RESTORE dotyczy trzech źródeł pieniędzy: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Społecznego Plus.
Oznacza to, że np. EFRR będzie mógł finansować projekty odbudowy do 95 proc. ich całkowitych kosztów. Pieniądze będą mogły zostać wykorzystane m.in. na naprawę uszkodzonej infrastruktury i sprzętu oraz zapewnienie żywności i podstawowej pomocy materialnej oraz wsparcia socjalnego i opieki zdrowotnej.
W przypadku środków z Europejskiego Funduszu Społecznego Plus celami pomocy byłyby krótkoterminowe programy pracy, wspieranie dostępu do opieki zdrowotnej i zapewnianie artykułów pierwszej potrzeby – czytamy w informacji Parlamentu.
Jak podkreśla w rozmowie z Deutsche Welle europoseł Andrzej Buła, współsprawozdawca rozporządzenia RESTORE, przykładowo polskie województwo opolskie może liczyć na około 95 milionów euro. – Ten mechanizm pozwala każdemu z regionów, który został dotknięty powodzią, aby jak najszybciej pokazały, na co mogą przeznaczyć pieniądze w ramach wsparcia mieszkańców i działających w danym regionie podmiotów, samorządów, ochotniczych straży pożarnych i innych – mówi europoseł Buła.
Zastrzega, że dokładne kwoty nie są jeszcze znane, ale łącznie przyjęte dziś propozycje umożliwiają tak zwane „przeprogramowanie” do 10 procent przyznanych już krajom funduszy polityki spójności. Co daje łącznie dla wszystkich poszkodowanych krajów pulę 17,7 mld euro do wykorzystania na zwalczanie skutków katastrof.
Pomoc dla obszarów wiejskich
Dotyczy to też regionów zamorskich. Drugi współsprawozdawca rozporządzenia, francuski europoseł Younous OMARJEE z Lewicy podkreślił w komunikacie Parlamentu, że dzięki przyjęciu RESTORE będzie można też pomóc ofiarom sztormu na Majotcie – zamorskim departamencie Francji.
Druga przegłosowana przez Parlament zmiana dotyczy pieniędzy z Europejskiego Funduszu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Te kraje UE, które mają niewykorzystane środki z programów rozwoju wsi, będą mogły przyspieszyć ich wydawanie na rekompensatę strat rolnikom, posiadaczom lasów i właścicielom małych i średnich przedsiębiorstw z określonych sektorów, którym kataklizm zniszczył co najmniej 30 proc. potencjału produkcyjnego.
„Pieniądze te będą wypłacane w kwotach ryczałtowych i zostaną w pełni pokryte z funduszy UE. Płatności na rzecz beneficjentów zostaną dokonane do końca 2025” – czytamy w komunikacie PE.
Kiedy będą pieniądze?
Dla płynności finansowej – której przecież osoby poszkodowane bardzo potrzebują – RESTORE przewiduje dodatkowe prefinansowanie do 25 proc. pełnej kwoty.
Europoseł Buła nie kryje satysfakcji, że urzędowe procedury udało się uruchomić tak szybko. Dopytywany, kiedy poszkodowani mogą się realnie spodziewać pieniędzy – i jakich – tłumaczy, że „od dzisiaj każde z państw członkowskich będzie miało sześć miesięcy na to, żeby stworzyć specjalną oś priorytetową dla wsparcia powodzi i katastrof klimatycznych”. Ma nadzieję, że w styczniu uda się złożyć wnioski do właściwych ministerstw i uruchomić procesy inwestycyjne.
Buła zaznacza, że 25-procentowe zaliczki przyjdą „na pewno na początku przyszłego roku”, natomiast na pełne dotacje – czyli zaliczenie danego projektu do 95-procentowego unijnego wsparcia – trzeba będzie chwilę poczekać. – Nie da się powiedzieć, że konkretny dom dziecka, remiza strażacka czy szkoła będzie odbudowana w trzy miesiące. Ale już dzisiaj możemy powiedzieć, że każdy, kto się podejmie odbudowy, będzie miał na to pieniądze. I to jest bardzo ważne, bo trzeba rozpocząć proces inwestycyjny – podkreśla Buła.
Obie zmiany unijnego prawa musi teraz formalnie zaakceptować Rada. Dzień po ich opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym UE (RESTORE) i w dniu publikacji (EFRROW) nowe prawo wejdzie w życie.