Londyn uzna Grupę Wagnera za organizację terrorystyczną
8 września 2023
Lista zarzutów stawianych wagnerowcom jest długa. Obejmuje tortury, bestialskie mordy, grabieże i inne zbrodnie wojenne na różnych arenach działań wojennych – między innymi instalowanie potępianych przez społeczność międzynarodową min lądowych w Libii, dokonywanie egzekucji w Mali i Republice Środkowoafrykańskiej, torturowanie i zabijanie osób cywilnych w Ukrainie.
Najemna armia rosyjskiego oligarchy Jewgienija Prigożyna, który zginął w niedawnej katastrofie lotniczej, odgrywała dla Moskwy kluczową rolę w wojnach i konfliktach zbrojnych w różnych częściach świata.
– Ich operacje w Ukrainie, na Bliskim Wschodzie i w Afryce to zagrożenie dla globalnego bezpieczeństwa – oświadczyła brytyjska minister spraw wewnętrznych Suella Braverman. – To po prostu terroryści.
Dodała, że Grupa Wagnera zostanie uznana właśnie za organizację terrorystyczną. Jej resort przedłożył Izbie Gmin odpowiedni projekt ustawy, a inicjatywę tę poparł na platformie X premier Rishi Sunak.
Jaka jest definicja „organizacji terrorystycznej”?
Posunięcie to umożliwia uchwalony w Wielkiej Brytanii w 2000 roku Terrorism Act. Definiuje on terroryzm jako stosowanie ciężkich przestępstw lub ich groźby „w celu wpływania na brytyjski rząd lub organizację międzynarodową bądź zastraszania opinii publicznej z powodów politycznych, religijnych, rasistowskich lub ideologicznych”.
Inne państwa i organizacje międzynarodowe posługują się podobnymi definicjami. Niemniej pojęcia „terror” i „organizacja terrorystyczna” są przedmiotem kontrowersji na arenie międzynarodowej. Mimo wielu prób nie udało się dotychczas określić tych pojęć w sposób uznawany w skali globalnej.
Na przykład według prawa niemieckiego terroryzm to „prowadzona długofalowo walka o cele polityczne, które mają być realizowane za pomocą zamachów na zdrowie, życie i mienie innych ludzi”. Inaczej niż Wielka Brytania Niemcy nie chcą jednak uznawać żadnej grupy za organizację terrorystyczną w pojedynkę, lecz tylko w ramach decyzji Unii Europejskiej.
Jakie skutki ma uznanie za organizację terrorystyczną?
Uznanie Grupy Wagnera za „organizację terrorystyczną” w Wielkiej Brytanii sprawiłoby, że wszelkiego rodzaju wspieranie tej prywatnej armii podlegałoby karze. Osobom aranżującym spotkania wagnerowców, pomagającym grupie finansowo lub organizacyjnie bądź eksponującym publicznie symbole grupy groziłyby wysokie kary pieniężne, a w ciężkich przypadkach nawet do 14 lat więzienia. Mienie Grupy Wagnera mogłoby zaś zostać zarekwirowane przez państwo.
Podobnie jak inne kraje i organizacje międzynarodowe Wielka Brytania już wcześniej objęła sankcjami Grupę Wagnera i jej lidera Jewgienija Prigożyna. Obejmowało to również zamrożenie jej aktywów. W przyszłości jednak wagnerowcom znacznie trudniej byłoby pozyskiwać w Wielkiej Brytanii dodatkowe fundusze, gdyż może to teraz podlegać ściganiu przez prawo.
Nadanie statusu grupy terrorystycznej stworzy również podstawę prawną, dzięki której Ukraińcy i inne osoby będą mogły pozywać Grupę Wagnera przed brytyjskimi sądami o wielomilionowe odszkodowania za doznane cierpienia i krzywdy – nawet jeśli te przestępstwa nie zostały popełnione na terytorium brytyjskim.
Kto jeszcze zdecydował się na taki krok?
Już przed rozpoczęciem rosyjskiej inwazji na Ukrainę Grupa Wagnera stała się obiektem zainteresowania międzynarodowych organizacji praw człowieka z powodu domniemanych zbrodni wojennych na Bliskim Wschodzie i w Afryce. Unia Europejska i Stany Zjednoczone obłożyły od 2020 roku Prigożyna i jego armię sankcjami, gdyż walczyła ona w Libii po stronie generała Haftara.
Od początku 2023 roku Grupa Wagnera ma w USA status „międzynarodowej organizacji przestępczej”. Jednocześnie wzmogły się starania o uznanie jej za ugrupowanie terrorystyczne.
Odpowiednie inicjatywy pojawiły się na przykład w Parlamencie Europejskim, w amerykańskim Senacie, we francuskim Zgromadzeniu Narodowym i w parlamencie szwedzkim. Mimo że Unia Europejska jako całość nie zdecydowała się jeszcze na to posunięcie, to Litwa na własną rękę napiętnowała już Grupę Wagnera jako ugrupowanie terrorystyczne. Także Zgromadzenie Parlamentarne Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) uchwaliło rezolucję kwalifikującą Grupę Wagnera jako organizację terrorystyczną.
Czy inne kraje pójdą wkrótce za przykładem Brytyjczyków?
Także w Niemczech mnożą się głosy postulujące taką kwalifikację na szczeblu unijnym. Pod koniec maja opozycyjna frakcja CDU/CSU złożyła odpowiedni wniosek w Bundestagu. Rządząca koalicja SPD, FDP i Zielonych nie widzi jednak na razie takiej możliwości prawnej. „Wymogi prawne dotyczące umieszczenia na unijnej liście organizacji terrorystycznych są wysokie” – to cytowany przez „Frankfurter Allgemeine Zeitung” fragment odpowiedzi niemieckiego rządu na propozycję opozycji. Gabinet Olafa Scholza twierdzi, że do uznania Grupy Wagnera za taką organizację potrzebny jest „obszerny zestaw dowodów, który musi się opierać na informacjach dostępnych publicznie”. W przeciwnym razie informacji tych nie da się wykorzystać w sądzie – uznanie za grupę terrorystyczną byłoby wtedy tępym mieczem bez realnych konsekwencji prawnych.
Również w USA dyskusja o zaliczeniu Grupy Wagnera do ugrupowań terrorystycznych jest w pełnym toku. I także tu są przesłanki przemawiające za taką decyzją i przeciwko niej. Zastrzeżenia są jednak nie tylko natury prawnej, lecz także politycznej. Umieszczenie wojsk Wagnera na tej samej płaszczyźnie co takich organizacji jak Boko Haram, Państwo Islamskie i Al-Kaida byłoby mocnym znakiem potępienia. Administracja Bidena zwleka z nim jednak z obawy, że takie posunięcie mogłoby poważnie zagrozić stosunkom USA z wieloma państwami afrykańskimi, takimi jak Mali i Republika Środkowoafrykańska, w których Grupa Wagnera działa często za aprobatą tamtejszych rządów.