Kwadratura sztuki: Kazimierz Malewicz

Kazimierz Malewicz: autoportret artysty z roku 1933. Wymyślony przez niego suprematyzm nazwał on punktem zerowym malarstwa. Była to abstrakcja w swej najczystszej formie. Państwowa galeria sztuki Bundeskunsthalle w Bonn prezentuje wystawę "Kazimierz Malewicz i rosyjska awangarda", składającą się w obrazów dwóch prywatnych kolekcji.

Kazimierz Malewicz urodził się w 1879 r w Kijowie, zmarł w 1935 w Leningradzie. Uznawany jest za rosyjskiego malarza i teoretyka sztuki. Lecz z pochodzenia był Polakiem; w podaniu o francuską wizę podał narodowość polską, po polsku podpisywał też swoje obrazy. Był nie tylko malarzem: pracował też jako pedagog, projektował kostiumy do futurystycznej opery, budował modele architektoniczne.

Droga malewicza do abstrakcji przebiegała w etapach. Początkowo był pod wpływem francuskich impresjonistów. Widać to wyraźnie na pejzażu z różowym domem, przywołującym na myśl Moneta albo Cézanne'a. Obraz dataowany jest na rok 1911. Wtedy Moskwę uważano za "Paryż Wschodu".

W pierwszych latach XX w. Malewicz należał do różnych awangardowych ruchów jak np. neoprymitywizmu, z powidokami motywów folklorystycznych. Był to zachwyt najprostszymi formami i motywami: chłop z kosą, drwal w lesie. Lecz powoli jego malarstwo wchodzi na ścieżkę abstrakcji. Ten obraz nosi tytuł "Głowa dziewczynki".

W kubofuturyźmie stapaiają się elementy kubizmu i futuryzmu. Malewicz rozkłada motywy fuguratywne na cylindryczne elementy. Obraz "Życie w Grand Hotelu" powstał w 1913 r. Kubofuturyzm był krokiem w kierunku późniejszego wynalazku Malewicza: suprematyzmu.

Z rosyjskiej sztuki ludowej Malewicz zapożyczył geometryczne formy i symbolikę kolorów. Sięga po siedem tradycyjnych kolorów malarstwa ikon: złoto, biel, błękit, czerwień, purpurę, zieleń i brąz. W marastwie ikon czerń i biel są symbolami początku i końca, dwóch biegunów pomiędzy którymi rozwija się życie całego kosmosu.

Kulminacją redukcji w malarstwie Malewicza jest "Czarny kwadrat na białym tle" z roku 1915. Dla Malewicza był on współczesną ikoną. Ze względów ochrony konserwatorskiej oryginalny "Czarny kwadrat" nie może opuszczać Galerii Tretjakowskiej w Moskwie. W Bonn obejrzeć można "Czerwony kwadrat", o podobnie silnym, sugestywnym działaniu.

Suprematycznym obrazom z geometrycznymi formami właściwe jest to, że nigdy nie były malowane przy pomocy szablonów, lecz zawsze od ręki. Czy są to krzyże czy linie na białym tle: Malewicz tworzył formy o silnym wyrazie.

Malewicz odrzucał ikonografię sztuki przedstawieniowej; linia prosta oraz niewystępujący w przyrodzie kwadrat uznał za symbole przewagi człowieka nad chaosem. W latach 20. XX w. przybył do Berlina, gdzie swoje manifesty propagował na niemieckim gruncie. Z tamtych czasów pochodzi "Organiczna kultura sztuki",w preferowanych w jego twórczości kolorach.

Jedna z sal ekpozycyjnych w Bonn poświęcona jest zagadkowemu, późnemu okresowi w twórczości Malewicza. Eksponaty wystawy pochodzą z kolekcji Nikolaja Chardżijewa i George'a Costakisa. Obydwu przyjaciołom Malewicza świat zawdzięcza, że jego twórczość nie rozproszyła się po całym świecie.