Jak pojąć historię
28 sierpnia 2009
Zagadnieniem tym zajęły się już przed kilkoma laty władze oświatowe Saksonii realizując zarówno spotkania młodzieży - polskiej i niemieckiej - z naocznymi świadkami wojennych wydarzeń jak i wydając publikację książkową dla nauczycieli, która cieszyła się takim wzięciem, że obecnie trzeba było wznowić jej nakład.
„Zrozumieć historię – kształtować przyszłość“ to materiały pomocnicze do nauczania historii, wspólne dla licealistów z Saksonii i Dolnego Śląska.
Autentyczni świadkowie
Uczniowie liceum w Zgorzelcu i gimnazjaliści z saksońskiej Hoyerswerdy z uwagą słuchają opowieści Ursuli Waage, która najpierw przeżyła we Wrocławiu sowieckie oblężenie, w 1947 roku jako nastolatka musiała opuścić rodzinne strony.
- „Jak to było właściwie, kiedy pojawili się we Wrocławiu obcy Polacy, ci ze Wschodu? Jak wam się razem żyło?"
Marysia jest ciekawa szczegółów, tamtej codzienności, tego, co działo się w głowie jej wówczas rówieśniczki. Rzeczy, których nie znajdzie się w podręcznikach.
Na takie pytania mogą odpowiedzieć tylko ci, którzy przeżyli te czasy, świadkowie historii. Okazję do spotkania z takimi właśnie świadkami mogli przeżyć polscy i niemieccy uczniowie na warsztatach w dawnym majątku Wiesa, w Saksonii. Specjalnie dla nich przyjechała Ursula Waage, która wiele lat po wojnie opisała swoje przeżycia w książce „Bleib übrig”. Przyjechał też urodzony pod Tarnopolem Zbigniew Tomaszewski, dziś emerytowany lekarz, który przeżył wywózkę do Kazachstanu i przez dziesięciolecia przemilczał śmierć ojca w Katyniu. Świadkiem historii jest też gospodyni majątku Wiesa, Elisabeth Wiedebach von Nostitz. Sama urodziła się pod Kołobrzegiem, ojciec, który sprzeciwił się nazistom trafił do obozu, z kolei rodzina jej męża po powstaniu NRD została wywłaszczona z majątku w Wiesie, zbudowała nową egzystencję w zachodnich Niemczech i dopiero po przełomie 1989 roku hrabina Wiedebach von Nostitz wróciła do Saksonii.
Historia nieznana
Trzy życiorysy, trzy przejmujące losy. Marysia i Patrycja czują niedosyt:
- „Szkoda, że mamy tak mało czasu, bo pytań mielibyśmy więcej. A takie spotkania na pewno są potrzebne, bo tak naprawdę to my nic nie wiemy o historii Niemiec, Niemcy nic nie wiedzą na temat naszej historii. Zresztą my sami też nie wiemy zbyt wiele o wydarzeniach wojny i po wojnie, ponieważ to był zawsze temat tabu. To znaczy pewne rzeczy wiemy od rodziców czy dziadków, od znajomych, ale takie właśnie szczegóły, przeżycia każdej osoby są inne, każde było traumatyczne i to jest bardzo ważne, takie... głębokie.”
Także Benjamin, gimnazjalista z Hoyerswerdy jest poruszony:
- „Na lekcjach nie dowiemy się takich rzeczy. Książki nie są w stanie przekazać uczuć, emocji. Bardzo pouczające i ciekawe, kiedy ludzie opowiadają o swoich losach.”
Mała, wielka pedagogika
To spotkanie, już minione, było częścią projektu „Zrozumieć historię - kształtować przyszłość", realizowanego przez historyków i pedagogów Saksonii i Dolnego Śląska w ramach programu europejskiego funduszu rozwoju regionalnego Interreg III A. Interreg III A już się skończyło jego kontynuacją jest Interreg IV A. Kontynuowana jest też praca nad projektem. Teraz chodzi o wdrażanie w szkołach jego efektu, książki o tym samym tytule: „Zrozumieć historię - kształtować przyszłość - Materiały pomocnicze do nauczania historii. Stosunki polsko-niemieckie w latach 1933-1949”.
- „To, co stworzył zespół autorów, cała logistyka projektu, to jest ten instrument, którym mają pracować nauczyciele i młodzież. I tu się zaczyna ta wielka pedagogika i wielka praca, to, co chcemy osiągnąć. A chcemy osiągnąć właśnie to, żeby oni razem usiedli i rozmawiali” - mówi inicjatorka projektu, Kinga Hartmann z saksońskiego urzędu oświaty w Budziszynie.
Gigantyczna praca, jaką włożyli w realizację materiałów historycy, nauczyciele i świadkowie historii, którzy spotykali się z młodzieżą i do dyspozycji książki postawili swoje życiorysy, opłaci się. Już w pierwszym, próbnym roku szkolnym po ukazaniu się książki, cieszyła się ona takim zainteresowaniem, że jej niemieckie wydanie (wydana jest też po polsku) szybko zostało wyczerpane. 27 lipca 2009, tuż przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego w Saksonii, ukazało się jej poprawione wydanie, z nagranymi na DVD rozmowami uczniów ze świadkami historii. Wśród nich rozmowy ze spotkania w Wiesa, z Ursulą Waage, Zbigniewem Tomaszewskim i Elisabeth Wiedebach von Nostitz.
Elżbieta Stasik
red.odp.: Małgorzata Matzke