Feeria barw - Emil Nolde

Emil Nolde słynie głównie z kompozycji kwiatowych i malarstwa marynistycznego. Ambicją organizatorów wystawy we frankfurckim Muzeum "Städel" było ukazanie całego spektrum jego twórczości. Jak mówi dyrektor muzeum Max Hollein, oznacza to wyeksponowanie jego obrazów o tematyce religijnej. Widoczny na zdjęciu poliptyk "Życie Chrystusa" powstał w latach 1911/12, kiedy Nolde był już dojrzałym artystą.

Emil Nolde (1867 - 1956) już za życia uchodził za jednego z najwybitniejszych i najbardziej cenionych malarzy niemieckich. W pierwszych latach III Rzeszy sympatyzował z nazistami i głosił wyższość propagowanej przez nich "sztuki germańskiej". Tym większą niespodzianką było dlań zaliczenie go do grona artystów reprezentujących tzw. "sztukę zdegenerowaną" i objęcie zakazem uprawiania zawodu.

Widoczny na zdjęciu obraz "Raj utracony" z 1921 roku posłużył nazistowskim ideologom za dowód ulegania przez niego wpływom twórców "sztuki zdegenerowanej". W rzeczywistości obraz ten oddaje fascynację Noldego sztuką tzw. kultur prymitywnych, które miał okazję poznać w latach 1913-14 jako członek ekspedycji do niemieckich terytoriów na Południowym Pacyfiku. Nolde zwiedził wtedy też Chiny i Koreę.

Nolde, który z racji swego pochodzenia czuł się związany ze Skandynawią i w roku 1900 wyjechał na studia do Kopenhagi, utrzymywał liczne związki z malarzami duńskimi. Zanim zaczął eksperymentować z kolorami i zajął się bliżej teorią barw, malował sporo w stylu późno impresjonistycznym. W roku 1902 powstał, widoczny tu, obraz "Kanał". Jego nastrój tworzy śmiałe podejście do światła i cienia.

Emil Nolde także dziś znany jest w Niemczech głównie z baśniowych pejzaży, w których główną rolę odgrywa odważne operowanie kolorem i zamiłowanie do stosowania wielu różnych technik malarskich. Dobrze o tym świadczy choćby ta nastrojowa akwarela z 1930 roku, której urokowi trudno się oprzeć.

Na wystawie we Frankfurcie można obejrzeć dzieła, wyróżniające się ograniczeniem przez Noldego do minimum środków wyrazu artystycznego. Nawet znawców jego twórczości może zaskoczyć ten wczesny, bo powstały w 1903 roku, portret dwóch kobiet na plaży. Jest nad wyraz skromny, elegancki i po prostu piękny.

Wystawa we Frankfurcie ukazuje Noldego ze wszystkich stron, jako artystę i jako czlowieka o zawiłym życioryie. Można znaleźć na niej też dokumenty z lat, które spędził w Seebüll w Północnej Fryzji, na granicy z Danią ze swą pierwszą żoną Adą. Fundacja jego imienia w Seebül troszczy się o jego spuściznę artystyczną. Z jej zasobów pochodzi wiele eksponatów pokazanych na wystawie.

Wystawa we Frankfurcie stanowi wstęp do pogłębionej oceny twórczości Emila Noldego na tle wydarzeń historycznych, z którymi ten wybitny, niemiecki ekspresjonista był skonfrontowany. W katalogu do wystawy wiele miejsca poświęcono jego związkom z władzami III Rzeszy. Nowe publikacje na ten temat mają się ukazać już niedługo.