Co oznacza wniosek o nakaz aresztowania premiera Netanjahu?

Rząd w Jerozolimie musi z niepokojem spoglądać w kierunku Hagi w Holandii. To właśnie tam znajduje się siedziba Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK). Jego główny prokurator Karim Khan złożył wniosek o wydanie nakazu aresztowania zarówno premiera Izraela Benjamina Netanjahu, jak i ministra obrony tego kraju Jo’awa Galanta. Powodem są możliwe zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości, za które ci politycy mogą być odpowiedzialni.

Prokurator zażądał również wydania nakazów aresztowania szefa radykalnego ugrupowania islamistycznego Hamas w Strefie Gazy, Jahji Sinwara, przebywającego za granicą (w Turcji i Katarze) przywódcy Hamasu, byłego premiera Autonomii Palestyńskiej Isma’ila Hanijji i Mohammeda Deifa, zastępcy Sinwara a zarazem najwyższego dowódcy militarnego skrzydła Hamasu, w związku z atakiem terrorystycznym na Izrael w dniu 7 października 2023 roku.

Jakie postępowanie grozi Netanjahu?

Międzynarodowy Trybunał Karny prowadzi dochodzenia wyłącznie wobec osób fizycznych. Podejmuje działania tylko wtedy, gdy dany człowiek jest podejrzany o popełnienie jednej z czterech głównych zbrodni w prawie międzynarodowym: ludobójstwa, poważnej zbrodni wojennej, zbrodni przeciw ludzkości lub wojny napastniczej.

Już od 2021 roku MTK prowadzi dochodzenie w sprawie domniemanych zbrodni wojennych przeciw osobom w Izraelu, które mogą ponosić za nie odpowiedzialność. Według własnych informacji Trybunału prowadzi on również dochodzenie w tej sprawie przeciw bojownikom Hamasu. Trwają także śledztwa w sprawie aktów przemocy, o które oskarżani są izraelscy osadnicy na Zachodnim Brzegu.

Mają być przy tym brane pod uwagę ostatnie wydarzenia z wojny pomiędzy Izraelem a Hamasem. Rozpoczęła się ona po ataku z 7 października 2023 roku, gdy bojownicy Hamasu zabili około 1200 osób w Izraelu i uprowadzili do Strefy Gazy ponad 240 zakładników. Wiele państw zachodnich, w tym kraje członkowskie Unii Europejskiej i Stany Zjednoczone, uznaje Hamas za ugrupowanie terrorystyczne.

Obok wojskowego przywódcy Hamasu Mohammeda Deifa i szefa biura politycznego Hamasu Isma’ila Hanijji za tym bezprecedensowym atakiem na Izrael miał stać Jahja Sinwar, przeciw któremu prokurator również wystąpił o nakaz aresztowania.

W wyniku izraelskich działań militarnych, które są odpowiedzią na atak, zginąć miało według kierowanych przez Hamas władz w Strefie Gazy ponad 35,5 tysiąca ludzi. Tej liczby nie da się jednak zweryfikować w sposób niezależny.

Kiedy MTK może prowadzić śledztwo?

Generalnie, MTK może podejmować działania tylko wtedy, gdy państwa nie są w stanie lub nie chcą ścigać wyżej wymienionych zbrodni na szczeblu krajowym. Obecnie jest mało prawdopodobne, żeby izraelskie sądy mogły wszcząć postępowanie karne przeciwko szefowi rządu, jego ministrom lub dowództwu armii, między innymi z powodu trwającej wojny.

Poza tym Trybunał musi być uznawany albo przez ojczyznę sprawcy – Izrael go nie uznaje – albo przez kraj, w którym zostały popełnione domniemane zbrodnie. Może to mieć znaczenie w tym wypadku, ponieważ Autonomia Palestyńska przystąpiła do traktatu MTK. Oprócz Izraela, Międzynarodowego Trybunału Karnego nie uznają Stany Zjednoczone, Chiny, Rosja, Indie, a także niemal wszystkie państwa arabskie i Iran.

Jeśli żaden z podmiotów, których dotyczy sprawa, nie ma umowy z MTK, wówczas jedynie Rada Bezpieczeństwa ONZ może stosowną rezolucją zlecić Trybunałowi prowadzenie postępowania. Tak było na przykład w wypadku Sudanu i Libii.

Jakie byłyby skutki?

Jak dotąd został jedynie złożony wniosek o wydanie nakazu aresztowania, Trybunał zaś nie podjął jeszcze żadnej decyzji w tej sprawie. A poza tym sam nakaz aresztowania to jeszcze nie wyrok. Jest to przede wszystkim znak, że MTK traktuje zarzuty postawione podejrzanemu wystarczająco poważnie, by zacząć je badać.

Według strony internetowej MTK Trybunał wydaje nakaz aresztowania tylko wtedy, gdy sędziowie uznają za konieczne, żeby dana osoba w ogóle stawiła się na rozprawę, co jest konieczne, żeby MTK mógł prowadzić dochodzenie. Innym powodem może być obawa sędziów, że oskarżeni będą utrudniać postępowanie lub popełniać kolejne przestępstwa.

Ponieważ jednak MTK nie dysponuje własną policją, która mogłaby zatrzymać podejrzanych, jest bardzo mało prawdopodobne, żeby członkowie izraelskiego rządu faktycznie stanęli przed Trybunałem w Hadze.

Nakaz aresztowania poważnie ograniczyłby swobodę przemieszczania się premiera Netanjahu i ministra obrony Galanta, a także przywódców Hamasu po świecie. Wynika to z faktu, że wszystkie 124 kraje mające umowy z MTK są zobowiązane do aresztowania poszukiwanych osób na swoim terytorium i przekazania ich Trybunałowi.

To dlatego właśnie Władimira Putina nie ma na większości międzynarodowych spotkań, odkąd Trybunał wydał nakaz jego aresztowania za uprowadzanie ukraińskich dzieci do Rosji. Prezydent Rosji odwiedza jedynie państwa, które nie uznają MTK.

Nakaz aresztowania a pozew ws. ludobójstwa

Śledztwa MTK nie należy mylić z zarzutami ludobójstwa, z którymi przeciw Izraelowi wystąpiły niektóre państwa. Wśród nich jest na przykład Republika Południowej Afryki, która pozwała Izrael przed rezydującym również w Hadze Międzynarodowym Trybunałem Sprawiedliwości (MTS) z powodu wielu ofiar wojennych w Strefie Gazy. MTS nie prowadzi dochodzeń przeciwko osobom fizycznym i nie wydaje nakazów aresztowania. Sprawuje jurysdykcję wyłącznie w sporach między państwami.

Pod koniec stycznia tego roku MTS uznał wprawdzie „niebezpieczeństwo ludobójstwa w Strefie Gazy”, nie przychylił się jednak do pilnego wniosku RPA o zaprzestanie przez Izrael wszelkich działań wojennych. W następstwie tej wstępnej decyzji, postępowanie w sprawie ludobójstwa w MTS prawdopodobnie będzie kontynuowane przez kolejne miesiące lub lata.

Ten artykuł był opublikowany po raz pierwszy 29 kwietnia 2024 roku i został zaktualizowany 20 maja 2024 roku.

Artykuł ukazał się pierwotnie nad stronach Redakcji Niemieckiej DW.

Chcesz komentować nasze artykuły? Dołącz do nas na Facebooku! >>