25 lat Putina. Najpierw przyjaciel, teraz wróg
9 sierpnia 2024
W sierpniu 1999 roku Władimir Putin zostaje mianowany premierem Federacji Rosyjskiej. Na przełomie roku 1999/2000 zastępuje schorowanego prezydenta Borysa Jelcyna. Tuż po objęciu urzędu prezydenta Putin stwierdził, że Rosja jest i pozostanie wielką potęgą. W Europie jest postrzegany wtedy jako reformator, który ma za zadanie uporządkować chaotyczną Rosję dzikich lat dziewięćdziesiątych.
„Godny zaufania i bezpośredni”
W czerwcu 2001 roku po ich spotkaniu na szczycie prezydent USA George W. Bush nazwał Putina człowiekiem „godnym zaufania i bezpośrednim”. Zajrzałem w jego duszę, stwierdził do protokołu Bush.
We wrześniu 2001 roku podczas przemówienia w Bundestagu Władimir Putin oferuje Europie partnerstwo z Rosją w zakresie bezpieczeństwa. Zakwestionował w nim także rolę USA jako czołowego zachodniego mocarstwa. Przywódca Kremla nie wykluczył ponadto późniejszego członkostwa Rosji w NATO i UE.
UE i Rosja uzgadniają różne programy wsparcia i współpracy. Dążą do „strategicznego partnerstwa”. NATO otwiera biuro w Moskwie. Rosja otwiera swoje przedstawicielstwo przy Kwaterze Głównej NATO w Brukseli. Specjalna Rada NATO-Rosja omawia kwestie strategiczne i zbliżające się przystąpienie krajów Europy Środkowej i Wschodniej do Sojuszu Północnoatlantyckiego.
Jako jeden z głównych dostawców ropy i gazu do UE Rosja robi dobre interesy z Europą. Kanclerz Niemiec Gerhard Schroeder nazywa Putina „nieskazitelnym demokratą”, pomimo dobrze znanych represji wobec opozycji i wolności prasy w Rosji. Po zakończeniu kadencji Schroeder otrzymuje lukratywne stanowiska w rosyjskich państwowych spółkach energetycznych.
Zwrot w postawie Putina
W 2006 roku na Konferencji Bezpieczeństwa w Monachium Władimir Putin inicjuje zwrot. Narzeka, że Zachód nie uznaje Rosji jako wielkiego mocarstwa. Rozszerzenie NATO na wschód uważa za złamanie danego słowa. Obietnice złożone przez państwa NATO, że nie będą przesuwać sojuszu w pobliże Rosji, były ignorowane. Jednak w 1997 roku Rosja zgodziła się na rozszerzenie NATO w odrębnym porozumieniu z nim.
Porozumienia rozbrojeniowe zostają wypowiedziane. Rosja ostro krytykuje planowany amerykański system obrony przeciwrakietowej. Władimir Putin jest rozgniewany, gdy Ukrainie i Gruzji obiecano członkostwo w NATO na szczycie w kwietniu 2008 roku.
W sierpniu 2008 roku Putin demonstruje Europejczykom swoją potęgę militarną. Interweniuje w konflikcie w Gruzji i po krótkiej wojnie oddaje pod rosyjską kontrolę części Osetii Południowej i Abchazji.
Mimo to w 2013 roku Komisja Europejska nadal mówi o stworzeniu wspólnej „przestrzeni gospodarczej i ludzkiej” z Rosją Putina od Lizbony do Władywostoku jako wizji długoterminowej.
Wojny Putina
Po odsunięciu od władzy przyjaznego wobec Rosji prezydenta Ukrainy Wiktora Janukowycza wiosną 2014 roku i demokratycznej rewolucji na Majdanie prezydent Putin atakuje Ukrainę. Zaanektował Półwysep Krymski z pogwałceniem prawa międzynarodowego i przejął pod kontrolę część wschodniej Ukrainy, posługując się prorosyjskimi separatystami. Zachód reaguje na to pierwszymi sankcjami i próbami mediacji.
Kanclerz Niemiec Angela Merkel i prezydent Francji Francois Hollande pośredniczą w porozumieniu mińskim, które ma doprowadzić do pokoju. Do zawarcia pokoju nigdy nie doszło, ale porozumienie mińskie „dało Ukrainie czas na wzmocnienie się”, jak powiedziała później kanclerz Merkel.
Stosunki między UE i Rosją gwałtownie się pogorszyły, ale import rosyjskiej energii był kontynuowany. W percepcji Europy Putin coraz bardziej zmieniał się w autokratycznego dyktatora. W 2021 roku UE mówiła o „negatywnej spirali” we wzajemnych stosunkach.
W marcu 2022 roku, wkrótce po zakrojonej na szeroką skalę inwazji wojsk rosyjskich na Ukrainę, prezydent USA Joe Biden uznał Putina za bezwzględnego „dyktatora, zbrodniarza wojennego i zabójcę”. Od tego momentu NATO uważa Rosję Putina za „największe zagrożenie dla pokoju w Europie” oraz „nowego starego wroga na wschodzie".
UE nałożyła na Rosję szeroko zakrojone sankcje i próbowała jak najszybciej odciąć się od dostaw ropy i gazu. Nawet dwa lata po rozpoczęciu wojny nie zostało to jeszcze w pełni osiągnięte. Rosyjski gaz skroplony nadal dociera do Europy. Handel z Rosją kurczy się, ale wiele europejskich firm nadal prowadzi interesy w Rosji. Sankcje nie mają wpływu na rosyjski przemysł spożywczy, farmaceutyczny i chemiczny.
25 lat po objęciu władzy przez Putina NATO nastawia się na nowy wyścig zbrojeń. Obrona przed rosyjską agresją jest teraz głównym zadaniem Sojuszu Północnoatlantyckiego.
Artykuł ukazał się pierwotnie nad stronach Redakcji Niemieckiej DW.