1. Przejdź do treści
  2. Przejdź do głównego menu
  3. Przejdź do dalszych stron DW

130. urodziny wielkiego pisarza. "Poeta absurdu"

Kersten Knipp / Bartosz Dudek3 lipca 2013

Należy do panteonu największych pisarzy niemieckojęzycznych. Jego teksty uważane są za zagadkowe. Ale to czyni je tak frapującymi.

https://p.dw.com/p/191YO
Der Schriftsteller Franz Kafka in der Altstadt von Prag. (Aufnahme um 1920). Franz Kafka wurde am 3. Juli 1883 in Prag geboren und starb am 3. Juni 1924 in Kierling bei Wien. Zu seinen wichtigsten Werken gehören u.a. "Die Verwandlung" und "Das Schloß".
Franz Kafka ok. 1920 rokuZdjęcie: picture-alliance/dpa

Franz Kafka (1883-1924) jest wspaniałym poetą absurdu - uważa prof. Thomas Anz z Uniwersytetu w Marburgu. Jego "zagadkowa" literatura jest odzwierciedleniem gąszczu biurokracji sądowej czy zhierarchizowanego świata władzy, z którym konfrontowani są jego bohaterzy. Tak jest na przykład w jego dwóch słynnych powieściach. Kafka opisuje tam bezsilność jednostki wobec wyższej instancji - czy to sądu cywilnego w "Procesie" czy wojskowego w "Kolonii karnej". Wobec bohaterów Kafki wysuwane są bezzasadne oskarżenia. Dlaczego oskarżeni są winni? Sami tego nie wiedzą. Stąd w języku niemieckim przyjęło się określenie "kafkaesk", podobnie jak w języku polskim istnieje określenie "jak u Mrożka". "Jak u Kafki" oznacza poczucie bezsilności - jedno z centralnych doświadczeń jednostki we współczesnym społeczeństwie masowym.

Lęk przed współczesnością

W tekstach Kafki odzwierciedlony jest niepokój społeczeństwa początku XX wieku wobec wyzwań współczesności - tłumaczy germanista Michael Braun. Rozrastanie się miast, nowe środki lokomocji, nowe techniki produkcji i rosnący wpływ państwa - to wszystko było nowe i niepokoiło ludzi tamtych czasów. Ten niepokój, przekonuje Braun, odczuwalny jest do dziś. - Dlatego Kafka często traktowany jest jak prorok, który około roku 1900 przewidział to, co stanie się rzeczywistością w połowie wieku - a więc dręczony człowiek objęty totalną kontrolą - mówi literaturoznawca.

A. Perkins in Orson Welles' "Der Prozess" Film: "Der Prozess" (Le Proces / Il Processo) (Deutschland/Frankreich/Italien 1962; Regie: Orson Welles; Buch: Orson Welles und Antoine Tudal, n.d. gleichn. Roman von Franz Kafka). - Szene mit Anthony Perkins. -
Kadr z ekranizacji powieści "Proces" w reż. Orsona Welles'a (1962)Zdjęcie: picture-alliance/akg-images

Pochwała wieloznaczności

U podstaw wieloznaczności tekstów Kafki leży jego złożona osobowość, co także jest charakterystyczną cechą moderny - przekonuje Michael Braun. - Kafka był Żydem, Kafka był adwokatem, Kafka był pisarzem. Kafka pochodził z Pragi, był Czechem i Niemcem. Znalezienie w tej złożoności tożsamości Kafki, który mówi jasno, będzie zawsze trudne - dodaje. A jednak "właśnie to sprawia, że jego teksty są takie intrygujące. Bo gdyby nie było tego problemu, to co skłaniałoby nas do czytania Kafki?".

Eine Restauratorin hält am Donnerstag (29.10.2009) im Deutschen Literaturarchiv in Marbach die erste Seite des Originalmanuskripts des Romans "Der Process" (auch "Der Prozess") des Schriftstellers Franz Kafka in den Händen. Die Originalseite liegt auf einem Dummy, der aus dem Original nachgebildeten leeren Blättern besteht. Foto: Marijan Murat dpa/lsw +++(c) dpa - Report+++
Manuskrypt Kafki w Archiwum Literatury Niemieckiej w MarbachZdjęcie: picture-alliance/dpa

Kersten Knipp / Bartosz Dudek

red. odp.: Elżbieta Stasik