دیدار کوتاه و پرحاشیه اردوغان با جهانگیری

به نوشته رسانه​های ترکیه، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهور ایران را به حضور پذیرفته است. ملاقات این دو مقام‌ در حاشیه ''اجلاس سیاست بی​طرفی، همکاری بین‌المللی جهت صلح، امنیت و توسعه'' در عشق آباد، پایتخت ترکمنستان در اقامتگاه رئیس جمهوری ترکیه (۲۱ آذر/ ۱۲ دسامبر) صورت گرفته است.

این دیدار که در هتل اغوزکنت عشق​آباد انجام شد، اولین دیدار دیپلماتیک در سطح بالا بعد از انتقادات اردوغان از رسانه​های دولتی ایران است که در آخرین لحظات سفر رئیس جمهور ترکیه به ترکمنستان برگزار گردید. گفت‌وگوی اردوغان با جهانگیری در پشت درهای بسته فقط ۲۰ دقیقه طول کشید و به​رغم کوتاه بودن وقت آن در رسانه‌های ایران پرحاشیه بود.

بیشتر بخوانید: وزیر خارجه ترکیه: سیاست‌های فرقه‌ای ایران خطرناک است

روزنامه‌های ترک به جزئیات دیدار اردوغان- جهانگیری نپرداختند و سایت ریاست جمهوری ترکیه نیز تنها از این دیدار خبر داد و به جزئیات آن هیچ اشاره‌ای نکرد.

ولی به گزارش برخی رسانه‌های ایران، در این دیدار کوتاه اردوغان به انتقاد از اخبار خبرگزاری​های ایران درباره ارتباط خانواده وی با گروه "دولت اسلامی" پرداخته و این اخبار را بی​پایه و اساس خوانده است.

پیش از این هم خبرگزاری​های ایران با انتشار عکسی از بلال پسر اردوغان با دو برادر که شغل کبابی دارند، ادعا کرده بودند که او با رهبران داعش دیدار داشته است. یکی از نمایندگان زن مجلس ایران حتی با استناد به این عکس در نامه​ای به خانم امینه اردوغان همسر رئیس جمهور ترکیه، به انتقاد از سیاست​های ترکیه پرداخته بود.

بیشتر بخوانید: جنجال بر سر تصاویر پسر اردوغان با "سرکردگان داعش"

امین پازارجی خبرنگار روزنامه "آکشام" که در این سفر اردوغان را همراهی کرده، به نقل از رئیس جمهور ترکیه آورده است: «با ایرانی​ها در زمینه منطقه گفت‌وگو کردیم و گفتیم دیدگاه ما با شما در سوریه و عراق یکسان نیست اما از وجهه مذهبی دادن به این مسئله باید خودداری کرد. ما برادران مسلمان همدیگر هستیم و نباید از دیدگاه مذهبی به این موضوع نگاه کنیم.»

نبود پرچم ایران در دیدار اردوغان با جهانگیری

به گفته منابع ترک، بر سر مسئله نبود پرچم ایران دردیدار اردوغان و جهانگیری نارضایتی​هایی از سوی ایران ابراز شده است اما طرف ترک می​گوید سطح سیاسی دو طرف یکسان نیست و این رئیس جمهور ترکیه است که طرف ایرانی را به حضور پذیرفته است و اگر گفت‌وگوها بین اردوغان و روحانی بود پرچم هر دو کشور حضور می​داشت.

به گفته این منابع، نبود پرچم ایران با توجه به پذیرش معاون اول روحانی از سوی رئیس جمهور ترکیه امری معمول در عرف دیپلماتیک است و احتمال دارد برخی از گرایش​های سیاسی در ایران این مسئله را بهانه​ای برای مصارف داخلی خود قرار دهند.

طرف ترک امیدوار است ایران با پرهیز از تبلیغات غیرواقعی و اخبار جهت‌دار بی‌منبع، سعی کند به کاهش تنش​ها کمک کند. اما این موضوع با توجه به اینکه ترکیه از رسانه​ای کردن آن (مضمون گفت‌وگوی جهانگیری با اردوغان) خودداری کرده و در طرف مقابل، ایران گزارش یکجانبه​ای از آن داشته است، به نظر نمی​رسد چندان کارساز باشد.

"پروتکل دیپلماتیک و حاشیه‌سازی برای یک دیدار"

برخلاف رسانه​های ترکیه روزنامه​های ایران خبر دیدار اردوغان با جهانگیری را با حاشیه​های آن منتشر کردند. روزنامه شرق در شماره روز دوشنبه ( ۲۳ آذر) خود در مطلبی تحت عنوان "پروتکل دیپلماتیک و حاشیه‌سازی برای یک دیدار"، می​نویسد، دیدار جهانگیری با اردوغان در برخی رسانه‌ها و فضای مجازی با حاشیه‌پردازی‌هایی روبه‌رو شد. شرق ادامه می​دهد که برخی رسانه‌ها با استناد به یک فریم عکس مدعی شدند که تشریفات جلسه، به دلیل نبود پرچم ایران در این دیدار، تفاوت صندلی‌ها، نحوه نشستن و حتی حالت چهره در شان معاون ‌اول رئیس‌جمهوری نبوده و به این مقام بلندپایه دولت ایران توهین شده است.

شرق در مصاحبه با یک مدرس تشریفات کاربردی بین‌المللی توضیح داده است که "وقتی مقامی پایین‌تر با رئیس‌جمهوری یک کشور دیدار می‌کند، معمولا پرچم کشور میزبان به نمایش درمی‌آید"، بنابراین به جهانگیری توهین نشده است. این روزنامه درباره نحوه نشستن دو مقام و تفاوت صندلی​ها هم می​نویسد، "این مسئله نیز به تفاوت سطح مقامات دو کشور" برمی‌گردد.

بحران ترکیه و روسیه و نقش میانجیگری ایران

معاون اول رئیس‌جمهوری ایران در دیدار با اردوغان گفت: «ما از تنشی که در رابطه ترکیه و روسیه پیش آمده است، نگرانیم و به‌هیچ‌وجه این تنش را به نفع مصلحت منطقه نمی‌دانیم و آماده کمک به رفع این تنش هستیم».

بیشتر بخوانید: شلیک اخطار ناوشکن روسیه به قایق ترکیه

اما برخی از کارشناسان از جمله محمد صالح خاتم تحلیل​گر امور ترکیه و ایران در شهر استانبول بر این باور هستند که ایران از جهات مختلف نمی​تواند نقش میانجی را ایفا کند چون از ابتدای مسئله سوریه و عراق نشان داده به هیچ وجه بی​طرف نیست و یک طرف قضیه است. بعد از حادثه سقوط هواپیمای روسیه نیز هم روحانی، هم لاریجانی به انتقاد از ترکیه پرداخته و جهت گیری خود را مشخص کرده​اند و درخواست میانجیگری ایران بین ترکیه و روسیه چندان منطقی به نظر نمی​رسد.

رقابت​ها و صف بندی​های منطقه

حسین زمانلو، کارشناس امور ترکیه و ایران در همین رابطه به صف​بندی​های مختلف در منطقه اشاره می​کند که "شکننده و حساس" شده است. زمانلو می​گوید: «ما چند محور را می​توانیم در این صف بندی​ها مشاهده نمائیم: صف بندی حول محور ابقای بشار اسد در سوریه با رودرویی روسیه و آمریکا و حامیان این دو، صف بندی مذهبی حول شیعه با محوریت ایران، عراق، سوریه و لبنان با حمایت مستقیم روسیه، در دیگر طرف صف بندی سنی​ها با محوریت ترکیه، عربستان و قطر همراه با مخالفان بشار اسد با کاتالیزوری "حزب دمکرات کردستان عراق" (حزب بارزانی) که این مسئله باعث فاصله سیاسی کردهای عراق و ترکیه از یکدیگر نیز خواهد شد. یک صف​بندی دیگر نیز در شرف تشکیل است که آن هم حول محور کشورهای ترک زبان در خط شمالی ایران با محوریت ترکیه است، که استارت این حرکت را در حاشیه​های دیدار دیروز آقایان جهانگیری و اردوغان در ترکمنستان می​توان مشاهده نمود.»

کشورهای ترک​زبان ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان کشورهایی هستند که با ترکیه قراردادهای استراتژیکی و روابط حسنه فرهنگی و اقتصادی دارد.

در طول سال​های گذشته مناسبات ترکیه و ایران فراز و نشیب​هایی داشت. تشدید تنش و اختلافات سیاسی در ظرف این سال​ها بر مناسبات اقتصادی دو کشور تاثیر گذاشته است.

بیلگین آیگول، رئیس شورای تجاری ایران- ترکیه در "انجمن روابط اقتصادی خارجی ترکیه" (DEİK) در گفت‌وگو با خبرنگار نیمه رسمی "آناتولی" در مورد روابط اقتصادی میان ترکیه و ایران (۲۲ آذر/ ۱۳ دسامبر) می​گوید: «کار با ایران آسان نیست ولی همکاری میان دو کشور برای منطقه از اهمیتی حیاتی برخوردار است.» وی با اشاره به کاهش سطح تجارت خارجی میان دو کشور از ۲۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۲ به ۱۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ گفت که احتمالا این رقم در سال ۲۰۱۵ کمتر نیز خواهد شد.