نشریه فوربس: زنان ایرانی در حال فتح گام به گام عرصه آی‌تی
۱۳۹۴ آذر ۱۹, پنجشنبه
نشریه فوربس در گزارشی نوشته است که ۷۰ درصد دانشجویان مهندسی و علوم در ایران دختر هستند. همچنین در حوزه استارت‌آپ‌ها نیز اگرچه حضور زنان کمرنگ است اما آنها روز به روز نقش بیشتری در این حوزه ایفا می‌کنند.
بنا به این گزارش آنچه درباره حضور زنان در ایران گفته می‌شود این است که زنان در ایران دیده می‌شوند اما شنیده نمی‌شوند. یا اینکه زنان شهروند درجه دو محسوب می‌شوند و از حوزه‌های کارآفرینی و قدرت دورهستند اما "امی گاتمن" نویسنده این گزارش معتقد است همه این باورها اشتباه است.
او نوشته سال‌هاست که زنان در ایران شرکت‌ها و کمپانی‌های خصوصی خودشان را اداره می‌کنند، در تجارت و بازرگانی نقش دارند و در صنایع اصلی مثل نفت و گاز، عمران، معادن و به تازگی تکنولوژی با تعداد زیاد فارغ‌التحصیل در مدارج بالای دانشگاهی شاغل هستند.
بیشتر بخوانید: زنان مهندس ایران به دنبال استارت‌آپی از آن خود
در این گزارش به منبع آمار ۷۰ درصدی اشاره‌ای نشده اما به استناد همین آمار نتیجه گرفته شده که زنان ایرانی بیش از پیش در صنعت رو به رشد استارت‌آپ‌ها نقش ایفا می‌کنند.
این در حالی است که "کانون کارآفرینی ایران" چندی پیش اعلام کرد در حالی که ۸۶ درصد صندلی‌های دانشگاه بعد از دیپلم تا اتمام مقطع دکترا به زنان اختصاص دارد، تنها ۴ درصد زنان در هر کسب و کاری در رده‌های مدیریت قرار می‌گیرند. بر اساس آمار این رقم در رشته‌های مرتبط با فن‌آوری اطلاعات از جمله استارت‌آپ‌ها کاهش می‌یابد.
اولین استارت‌آپ‌های زنان
نشریه فوربس در گزارش خود از دختری ۲۰ ساله به نام "غنچه طاووسی" نام برده که اخیرا کار راه‌اندازی استارت‌آپ خودش را با نام "لِندم Lendem" آغاز کرده است.
لندم وارد گروه استارت‌آپ‌های "مک کلار McClure " خواهد شد؛ گروهی متشکل از ۵۰۰ استارت‌آپ که "مک کلار McClure" سرمایه‌گذار سرشناس سیلیکون ولی و مدیر سابق سرمایه گذاری فیس‌بوک آنها را راه‌اندازی کرده‌اند و در کنفرانس آی‌بریج برلین هم شرکت داشت.
بر اساس پلت‌فرم لندم، دوستان، همکاران و همسایگان می‌توانند از طریق این اپ اطلاعاتشان را با یکدیگر مبادله کنند، درست مثل تلفن‌های کابلی یا دیگر راه‌های ارتباطی. وب‌سایت این اپ نیز توانایی‌هایی دارد که مک‌کلار را تحت تاثیر قرار داده، اگرچه او اعلام کرده تا زمان برداشته شدن تحریم‌ها در ایران سرمایه‌گذاری نخواهد کرد.
نشریه فوربس در ادامه گزارش مزبور از دو خواهر به نام‌های ریحانه و بهاره وحیدیان نام برده که "اولین استارت‌آپ آخرهفته برای زنان" را در تهران راه‌اندازی کرده‌اند. هدف این استارت‌آپ تشویق کارآفرینان زن برای تبادل ایده‌ها و تشکیل یک شبکه است.
زنان پیشگام در عرصه آی‌تی
به عقیده نویسنده این گزارش هرچند زنان ایرانی در زمینه تکنولوژی در حال پیشروی هستند اما نسلی از زنان حتی پیش از این نسل نیز در تکنولوژی پیشتاز بودند، مثل بهناز آریا که ۱۵ سال پیش و قبل از آنکه کسی در ایران بداند استارت‌آپ چیست، همراه با شرکایش اولین مدرسه آموزش آی‌تی را با نام موسسه تکنولوژی کهکشان تاسیس کرد.
مشکلاتی که او در ابتدا در راه‌اندازی و گسترش "کهکشان" داشت، مختص زنان نبود. آریا به فوربس می‌گوید که چطور در روزهای اول یک موسسه آکادمیک را تنها با ۴ یا ۵ پرسنل اداره می‌کرده. او می‌گوید مجبور بوده صدایش را پشت تلفن تغییر دهد تا یک بار در نقش مدیر باشد و یک بار در نقش متخصص تکنیک و یا یک کارمند عادی تا نشان دهد که گروه کاری آنان نه یک گروه ۵نفره بلکه متشکل از چند ده نفر است.
بیشتر بخوانید: از تهران تا سیلیکون ولی؛ کارآفرینان ایرانی در "آی‌بریج" برلین
این موسسه اما به سرعت رشد کرد و توانست تعداد کارمندانش را دوبرابر کند. در حال حاضر ۴۰ درصد کارمندان و ۳۷ درصد دانشجویان موسسه آموزشی کهکشان را زنان تشکیل می‌دهند. به نوشته فوربس، "کهکشان" می‌تواند الگویی برای کارآفرینی زنان در ایران باشد.
این گزارش در ادامه با زنی صحبت کرده که موسس یک شرکت پتروشیمی است. این زن توضیح داده که حضور زنان در عرصه تجارت و بازرگانی نسبت به ۲۰ سال گذشته بسیار تغییر کرده است.
این زن گفته در نسل او حتی ورود به دستگاه‌های دولتی هم برای زنان یک آرزو بود حال آنکه امروزه زنان بیشتر مایلند خودشان شرکت و موسسه داشته باشند و کسی بالای سرشان نباشد.
حجاب اجباری؛ وسیله‌ای برای حضور بیشتر زنان
این گزارش به تحلیل آنچه که پس از انقلاب اسلامی در ایران رخ داد پرداخته و نوشته علیرغم اینکه این انقلاب بسیاری از حقوق زنان را از آنها گرفت اما به دلیل فشارهای اقتصادی پس از انقلاب، مردان چاره‌ای نداشتند جز آنکه با کار کردن همسرانشان موافقت کنند و همین امر باعث ورود گسترده زنان به بازار کار شد.
البته دلیل عمده بالار فتن آمار زنان تحصیل‌کرده و کارمند در ایران پس از انقلاب تغییر وضعیت اجتماعی و فرهنگی به نفع خانواده‌های سنتی و مذهبی عنوان می‌شود. این خانواده‌ها که پیش از انقلاب به دلیل بی‌حجابی زنان و مختلط بودن محیطهای کاری و تحصیلی اغلب به دخترانشان اجازه تحصیل و کار نمی‌دادند، با جاری شدن قوانین محدودکننده پوشش زنان، این بهانه از دستشان خارج شد و دیگر نتوانستند زنان را در خانه نگه دارند.
بیشتر بخوانید: آیا تهران "دره سیلیکون" خواهد شد؟
فوربس در ادامه این گزارش با نینا انصاری نویسنده کتاب "جواهرات خدا؛ داستان ناگفته زنان در ایران" گفت‌وگو کرده است. انصاری گفته است که آیت‌الله خمینی هرگز فکرش را هم نمی‌کرد که زنان از قوانین محدودکننده‌ی او برای پیشرفتشان استفاده کنند. به گفته او حجاب اجباری به زنان سنتی این امکان را داد تا راحت‌تر بتوانند کار و تحصیل کنند و از خانه بیرون بیایند.
این البته در حالی است که بسیاری از زنان نیز به دلیل رعایت نکردن همین حجاب اجباری از محیط کار یا دانشگاه اخراج شده و یا برای مدتی از تحصیل و کار محروم می‌شوند.
نینا انصاری در ادامه صحبت‌هایش به وجود آمدن فرهنگ برابری جنسیتی در خانواده‌ها را نتیجه بیرون رفتن زنان از خانه برای کار و تحصیل دانسته است. به عقیده او جنگ ۸ساله ایران و عراق هم به زنان این فرصت را داد تا در نبود مردانی که به جنگ رفته بودند در مناصب مدیریتی ظاهر شوند و مشاغلی مانند وکالت و قضاوت در برخی دادگاه‌ها را به عهده بگیرند.
گذشتن از سد محافظه‌کاران حکومتی
این گزارش در ادامه به تلاش‌های حسن روحانی به منظور ایجاد فرصت‌های برابر برای زنان اشاره می‌کند اما تصریح کرده که این تلاش‌ها در بیشتر موارد با سد محافظه‌کارانی که در قدرت هستند و از سوی آیت‌الله خامنه‌ای حمایت می‌شوند روبرو می‌شود.
"غنچه طاووسی" یکی از نمونه‌هایی است که توانسته از این سد محافظه‌کاری بگذرد. او که تنها ۲۰ سال دارد و متولد دوران پس از "انقلاب اسلامی" است، نمونه خوبی از نسلی است که برای استقلال خود سخت تلاش کرده و حتی جنگیده‌اند.
بیشتر بخوانید: برای اولین بار دو زن فراورده‌های جدید اپل را معرفی کردند
طاووسی به فوربس گفته زمانی که کوچکتر بوده پدر و مادرش او را به دفتر کارشان می‌برده‌اند و بابت کارهای کوچکی که برایشان انجام می‌داده به او پول پرداخت می‌کردند. به گفته او نسل کنونی می‌خواهد روی پای خودش بایستد و درآمد خودش را داشته باشد و این نشانه یک رشد فرهنگی است. در این فرهنگ رشد‌یافته، جایگاه زنان در بازار کار بالاتر رفته است.
حمیدرضا احمدی مدیر "کانون کارآفرینی ایران" به فوربس گفته که زنان همچنان در حوزه تکنولوژی و کارآفرینی حضور آشکاری ندارند اما این مشکل مختص ایران نیست. به عقیده او تبعیض علیه زنان وجود ندارد اما نابرابری وجود دارد و حکومت به قدر کافی برای از بین بردن این نابرابری تلاش نمی‌کند.
او می‌گوید: «من احساس می‌کنم باید فعالانه‌تر زنان را تشویق کنیم. زنان زیادی در این عرصه فعالیت می‌کنند اما مشکل بی‌علاقگی خود آنها برای مناصب مدیریتی نیز هست اما من فکر می‌کنم این مشکل نیز به زودی برطرف می‌شود.»
احمدی تعداد بالای زنان فارغ‌التحصیل با مدارج بالای علمی و فنی را یک "سرمایه انسانی" دانسته که باید از آن استفاده کرد. به گفته او زنان ایران باهوش و تحصیل‌کرده هستند ولی به اندازه کافی از آنها استفاده نمی‌شود. احمدی تنها حمایت از زنان را کافی ندانسته و گفته که باید امکانات بیشتری برای حضور آنان در عرصه‌های تجارت و آی‌تی فراهم شود.
غنچه طاووسی نیز گفته است که زنان زیادی در بخش آی‌تی فعالیت می‌کنند و با تشویق همکاران مردشان این تعداد اضافه هم خواهد شد. او گفته پیش از این میان متخصصان آی‌تی هیچ زنی به عنوان موسس و پایه‌گذار حضور نداشت اما حالا ۱۵ زن موسس اپ در میان متخصصان آی‌تی هستند، یعنی ۱۰ درصد. رسیدن از صفر به ۱۰ درصد رشد خوبی برای زنان بوده است.