کاهش صفرها و تغییر نظام پولی؟

ایجاد تحول در نظام پولی مدتهاست در محافل اقتصادی بررسی می­شود. درکنار حذف چند صفر، چاپ اسکناسهای درشت نیز از امکنانات تحول در سیستم پولی کشور محسوب می­شود. در چند سال اخیر این کار از طرفی با انتشار اسکناس­های ۲ و ۵ هزار تومانی و در کنار آن از طریق چاپ چک­پول انجام شده.

هفته­ی گذشته، چهاردهم شهریور، در مراسم معرفی رئیس جدید بانک مرکزی، رئیس کل سابق این بانک ابراهیم شیبانی، چاپ اسکناس­های ۲ و ۵ هزار تومانی را از جمله اقدامات انجام شده در دورن خدمت خود ذکر کرد.

در این مراسم رئیس جمهور، محمود احمدی­نژاد نیز ضمن اشاره به ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون برگ اسکناسی که هر سال چاپ می­شود از هزینه­ی ۱۰ میلیارد تومانی این کار سخن گفت و خواستار راه­اندازی سیستمی شد که در آن شعبه­های همه­ی بانکها به یکدیگر متصل باشند و پرداخت­های مردم از طریق کارت انجام شود.

حجم بالای اسکناس و کاهش اررزش ریال

حجم بالای اسکناسی که در گردش است سال­هاست از سوی مسئولان اقتصادی و بانکی کشور مورد بحث قرار می­گیرد و برای کنترل آن راه حل ارایه می­شود. یکی از این راه­ها چاپ چک­پولهایی است که توسط برخی از بانکها انتشار یافته و در معاملات روزمره دست به دست می­گردد.

این چک پول­ها گرچه از حجم اسکناسی که در دست مردم است کاسته، مشکل مخارج چاپ را حل نمی­کند. اغلب بانکها پس از دریافت این چک­ها که مشخصات دارنده پشت آن نوشته می­شود آنها را از گردش خارج می­کنند.

مشکل مهمتر در مورد حجم بالای اسکناس در گردش، به کاهش شدید ارزش ریال طی چند دهه­ی گذشته مربوط است. از سال ۱۳۵۱ که نخستین اسکناس هزار تومانی منتشر شد تا کنون، ارزش آن ۱۲۸ برابر کمتر شده.

غلامرضا مصباحی مقدم عضو ناظر شوراي سابق پول و اعتبار با اشاره به این موضوع، هزینه­ی انتشار اسکناس را سالانه ۶۰ میلیارد تومان و سرانه آن در ایران را ۱۱۰ برگ و حدود ده برابر کشورهای اروپایی عنوان کرده است.

اسکناس ما، پول خرد دیگران

مصباحی مقدم می­افزاید امروز پولهاي درشت ما معادل پول خرد بسياري از كشورهاي جهان است. به گفته­ی او وجود چک پول، نیز مشکلاتی به بار آورده و از جمله در افزایش نقدینگی و تورم موثر بوده است. مصباحی مقدم اعتقاد دارد حجم بالای اسکناس در گردش و پایین بودن ارزش ان تاثیر روانی بدی در مردم به وجود می­آورد.

او با این استدلال­ها در تازه­ترین مجمع عمومی بانک مرکزی پیشنهاد بررسی اصلاح نظام پولی کشور را مطرح کرد که مورد پذیرش رئیس جمهور نیز قرار گرفت.

برای اصلاح نظام پولی دو پیشنهاد بیشتر مورد توجه است؛ انتشار اسکناس­های درشت و حذف سه صفر. هر یک از این پیشنهادها در میان کارشناسان موافقان و مخالفانی دارد. با وجود چک پول­هایی که عملا نقش اسکناس درشت را بازی می­کنند، چاپ اسکناس­های ۵۰ و ۱۰۰ هزار تومانی در میان کارشناسان طرفداران بیشتری دارد.

در عین حال حتا موافقان حذف سه صفر، معتقدند پیش­شرط مثبت بودن این اقدام فراهم کردن زیرساخت­های لازم از جمله کنترل نقدینکی و کاهش میزان تورم است. حذف صفرها در ترکیه و روسیه، و آلمان و فرانسه­ی بعد از جنگ دوم جهانی نیز تجربه شده است.

در ایران مدتهاست در عمل چند صفر از واحد رسمی پول کشور کنار گذاشته شده. در حالی که پول ملی ایران همچنان ریال خوانده می­شود مردم در معامله و محاوره­ی روزمره یک هزار تومان، ده هزار ریال، را یک تومان می­خوانند و در معاملات کمی بزرگتر یک میلیون تومان با حذف شش صفر، یک تومان گفته می­شود.