چین، مهمان ویژه نمایشگاه جهانی کتاب فرانکفورت در سال آینده
۱۳۸۷ مهر ۲۸, یکشنبهدر پایان شتصمین دوره از نمایشگاه جهانی کتاب در فرانکفورت که روز یکشنبه (۱۹ اکتبر) به کار خود خاتمه داد، نگاهها به مهمان ویژه بعدی دوخته شده است: چین. آزادی بیان از جمله معیارهای بنیادیای است که برگزارکنندگان نمایشگاه کتاب فرانکفورت به آن اهمیت زیادی میدهند. کشور چین که مهمان ویژه این نمایشگاه در سال ۲۰۰۹ است، تصوری خاص خود از آزادی بیان دارد. بحث و مشاجراتی که در ارتباط با اطلاعرسانی و بازیهای المپیک پکن صورت گرفت، شاهدی هستند بر این مدعا.
با وجود این، چین قصد دارد که در سال ۲۰۰۹ تحت شعار «سنت و نوآوری» به عنوان مهمان ویژه نمایشگاه کتاب فرانکفورت در صحنه حاضر شود. لی دونگدونگ، معاون وزرات نشر و انتشارات در چین در کنفرانسی مطبوعاتی که در جریان این نمایشگاه برگزار شد، چین را یکی از کهنترین فرهنگهای جهان خواند. وی از توسعه و پیشرفت چین و همچنین باز شدن فضای این کشور سخن گفت.
چییون چن، یکی از روزنامهنگاران چینی که در کنفرانس مزبور حضور داشت، با شک و تردید این سخنان را ارزیابی میکند. به اعتقاد او: «چین در زمینه اقتصادی و سرمایهداری کاملا باز شده است. آزادی اقتصادی کاملا وجود دارد، اما از لحاظ سیاسی وضعیت همچنان بسته است. آزادی مطبوعات، آزادی بیان، آزادی مذهب فقط روی کاغذ وجود دارد و در قانون اساسی ذکر شده، اما به نظر من در زندگی واقعی نشانی از آنها به چشم نمیخورد.»
این روزنامهنگار که خود طعم سانسور را چشیده، ساکن برلین است و برای نشریه Epoch Times قلم میزند. سایت این نشریه در چین فیلتر شده، چرا که حاوی مقالهها و نوشتههای انتقادآمیز درباره دولت چین است.
جانگ جیه، نویسنده چینی، در مقابل ارزیابی مثبتی از روند تحولات در کشورش به دست میدهد و میگوید: «در طی سی سال گذشته، جهان شاهد پیشرفتهای چین بوده است، همچنین در عرصه سیاسی. در مجموع میتوان گفت که نویسندگان با محدودیت روبرو نیستند و میتوانند، هر چه میخواهند بنویسند. اما باید بگویم که "آزادی" کمی پیچیدهتر شده است.»
یکی از پرسشهای پیچیدهای که از هماکنون مطرح شده، این است که سال آینده چه نویسندگانی به نمایشگاه جهانی کتاب فرانکفورت دعوت خواهند شد. اینکه نویسندگان چینی در تبعید، مانند گائو شینگجیان، برنده جایزه نوبل ادبی نیز در جمع دعوتشدگان خواهد بود، پرسشی است که معاون وزیر نشر و انتشارات چین از پاسخ به آن طفره رفته و تنها به این نکته اشاره کرده که «هیچ نامی از هم اکنون تعیین نشده و این خود ناشران هستند که تصمیم میگیرند، کدامیک از نویسندگان را به فرانکفورت بفرستند.»
یوهانو اشتراسر، رئیس انجمن بینالمللی قلم (PEN)، شاخه آلمان از جمله شخصیتهایی است به حضور چین در نمایشگاه کتاب فرانکفورت با احساسی دوگانه مینگرد. وی در این رابطه اظهار میدارد: «از یک سو با هیجان، چون بر اهمیت این امر واقفم که باید این کشور را بسیار دقیقتر زیر زرهبین گرفت و درک کرد. در این راستا میتواند پیگری ادبیات چین نیز سودمند باشدز از سوی دیگر با نگرانیای که بهجا است، چون تمامی صداها، به ویژه بسیاری از صداهای منتقد و معترض از این کشور، آنطور که باید و شاید امکان حضور نخواهند یافت.»
در ارتباط با مهمان ویژه سال جاری، یعنی ترکیه نیز بحث و مشاجرات زیادی در باره نقض حقوق بشر و آزادی بیان در این کشور صورت گرفت. یورگن بوس، مدیر نمایشگاه کتاب فرانکفورت دقیقا این را در کنار جنبه اقتصادی، دلیلی برای دعوت چین به عنوان مهمان ویژه این نمایشگاه میداند.
او تصریح میکند: «ما میخواهیم نور را بر چین بیاندازیم و نشان دهیم که در این کشور در حال حاضر چه تحولاتی صورت میگیرد، برای نمونه در ارتباط با سانسور، اینترنت و اطلاعات. ما میخواهیم درباره این مسائل به بحث و گفتوگو بنشینیم و خوشحالیم که چین نیز حاضر به شرکت در این بحثها است.»
به گفته مدیر نمایشگاه کتاب فرانکفورت، تلاش محوری ساختن بستری برای تبادل نظر است و اینکه نویسندگان و ناشران فرصت این را بیابند که دور هم جمع شوند و نظرات و عقاید خود را رد و بدل کنند. برای ارائه تنوع لازم، قرار است که ناشران چینیای که در تبعید فعالیت دارند نیز در نمایشگاه شرکت جویند. انجمن بینالمللی قلم نیز به نوبه خود قصد دارد، شرایط لازم را فراهم آورد تا صداهای منتقد و معترض چین نیز به گوش برسند.