پروژ‌ه‌ای آلمانی برای نجات زایندهرود
۱۳۸۹ آبان ۲۶, چهارشنبه
پروژه مدیریت یکپارچه رودخانه زایندهرود توسط دکتر شهروز مهاجری و همکاران وی در مناقصه وزارت علوم آلمان مطرح شد. وزارت علوم آلمان نیز با پذیرفتن این پروژه، هزینه‌‌‌ای معادل سه میلیون یورو برای اجرای آن توسط کنسرسیوم آلمانی متشکل از دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های آلمانی با همکاری سازمان آب‌منطقه‌ای اصفهان در نظر گرفته است. در گفتگویی با دکتر شهروز مهاجری از جزئیات این پروژه پرسیدیم.
دکتر مهاجری مدیریت یکپارچه رودخانه یعنی چه؟
مدیریت یکپارچه منابع آب، یک بحث علمی جدید درسطح دنیاست که از حدود ده سال پیش به این شکل جدید مطرح شده است. در آلمان هم زمان زیادی نیست که ما در این زمینه فعال شدیم.
مثال مشخصی از آلمان در خاطر دارید؟
بله. نمونه موفق، مدیریت یکپارچه آب رودخانه راین است. آلودگی آب این رودخانه در دهه‌های هفتاد و هشتاد میلادی به دلیل پساب‌های صنعتی بسیار بالا بود. مدیریت یکپارچه و صحیحی که برای این رودخانه در نظر گرفته شد در یک دهه به نتیجه رسید و در حال حاضر تا حدی است که در آن شنا هم می‌کنند.
البته در منطقه‌ای که راین عبور میکند بارش خیلی بیشتر از مسیر زایندهرود است.
کمبود آب مسئله‌ای کمی است که برنامه‌ریزی را سخت‌تر میکند. در عین باید بگوییم که در کشورهای خشک و کم‌آب، مدیریت منابع آبی اهمیت بیشتری دارد.
فکر می‌کنید تا رسیدن به اهداف پروژه به چه زمانی نیاز دارید؟
پاسخ مشخص به این سوال سخت است. کمبود بارش در مسیر زایندهرود که به دلیل تغییرات اقلیمی سالهای اخیر مشاهده می‌شود و از سوی دیگر افزایش مصرف آب در منطقه مرکزی ایران که تا حدی زیادی از آب زایندهرود تأمین می‌شود فاکتورهای مهمی هستند که خلاف جهت پروژه ما حرکت می‌کنند. من امیدوارم که ما در یک دهه به نتیجه برسیم.
تأثیرات زیست‌محیطی پروژه شما چه خواهد بود؟
ببینید به نظر من رودخانه زایندهرود دیگر به صورت طبیعی وجود ندارد. بالادست این رودخانه سد زایندهرود درست شده که در فصل‌های مختلف برای مصارف گوناگون مثل مصارف کشاورزی بسته می‌شود به صورتی که رودخانه تقریبأ خشک می‌شود. در این شرایط تمام موجودات زنده از میکروارگانیسم‌ها گرفته تا ماهی‌ها همه می‌میرند.
از طرف دیگر می‌بینیم که طبق کنوانسیون‌های محیط‌زیستی زایندهرود باید در نهایت مقدار مشخصی آب به باتلاق گاوخونی برساند تا این باتلاق که منابع زیستی ارزشمندی دارد و محل زندگی پرندگان مهاجر است زنده بماند. اما در سالهای اخیر آب به حدی کم شده که حیات این محیط اکولوژیک هم با خطر جدی روبرست. هدف مشخص ما در این پروژه زنده کردن زایندهرود است. و مورد مشخصی که بایستی با آن شروع کنیم کم کردن مصرف آب است.
تکلیف کشاورزان خرد‌ه‌ای که به آب رودخانه احتیاج دارند چه می‌شود؟
باید اشاره کنم که در زمینه کشاورزی ما پتاسیل بالایی برای صرفه‌جویی داریم. یعنی در بخش‌‌های مختلفی می‌توانیم با مدیریت صحیح، مصرف آب را کم کنیم. البته تنها مصارف کشاورزی نیست، مصارف شهری و برنامه‌ها و پروژه‌های استانی و کشوری هم شامل این برنامه می‌شوند.
دکتر مهاجری، اجرای این پروژه به همکاری کامل مسئولان ایرانی نیاز دارد. از این همکاری چقدر مطمئن هستید؟
ما با پروژه اصفهان در مناقصه وزارت علوم آلمان شرکت کردیم که حدود چهار سال پیش برگزار شد. وزارت علوم آلمان آن زمان یک بخش علمی به نام مدیریت یکپارچه آب افتتاح کرد و مناقصه‌ای با شرکت پروژه‌های مختلف برگزار کرد. ایده این پروژه از ما بود اما ما از روز نخست با سازمان آب‌منطقه اصفهان همکاری داشتیم و طرح پروژه را با تمام جزییات آن با همکاری آب‌منطقه اصفهان ریختیم. چون اگر طرف ایرانی از پروژه پشتیبانی نکند، کار معنا نخواهد داشت و تبدیل به یک کار علمی می‌شود که در نهایت شاید بتوان از آن یک کتاب نوشت.
شبنم نوریان
تحریریه: فرید وحیدی