همايش مجمع اجتماعى ِ جهانى در نايروبى
۱۳۸۵ بهمن ۴, چهارشنبه
طبق سنت چندين ساله، اجلاس پنج روزه‌ی ”مجمع اقتصاد جهانی” در دهكده‌ى تفريحى داووس در ميان كوه‌های آلپ در كشور سوئيس، آغاز به كار كرد. اجلاس اقتصادی داووس با شركت شماری از رهبران كشورها و حدود ٢٤٠٠ نفر از روسای سازمان‌های غيردولتی، مديران شركت‌های بزرگ و چند‌مليتی، كارشناسان و نمايندگان ِ محافل مهم اقتصادی و مالی جهان تشكيل شد. اين اجلاس، ديگر مكانى گشته است برای رايزنی، مشورت، تبادل نظر و اطلاعات و تحليل از تحولات ِ منطقه‌ای، ملی و جهانى.
در حالی كه امسال حامد كرزای رئيس جمهور افغانستان و پرويز مشرف رئيس جمهور پاكستان، به عنوان رهبران دو كشور فقير جهان در داووس حضور مى‌يابند، محمد خاتمی، رئيس جمهور سابق ايران نيز در نشستی در اين مجمع شركت می‌كند و در مورد خاورميانه به بررسى اوضاع خواهد پرداخت.
برگزاری مجمع جهانی اقتصاد در داووس ازهمان سال اول (سال ۲۰۰۱ ميلادی) با جنبشى مخالف به نام ”مجمع اجتماعی ِ جهانی” مواجه گشت. اين مجمع كه از طرف رهبران كشورهايی مثل هند و برزيل و برخی ديگر از كشورهای نوظهور صنعتی تاسيس شده، امسال برنامه‌های مفصلی برای منتقدان جهانى‌سازى تدارك ديده است.
در اين همايش از جمله سه زن ِ برنده‌ى جايزه‌ى صلح نوبل، شركت كردند كه يكى از آنها ، خانم شيرين عبادى بود. خانم عبادى سه شنبه، بيست و سوم ژانويه، در نايروبى در مورد جنبش حقوق بشر در ايران و مبارزاتش با ايالات متحده‌ى امريكا سخنرانى كرد.
”مجمع اجتماعى ِ جهانى” در سال ۲۰۰۱ ميلادى براى مخالفت با برگزارى ”مجمع اقتصاد جهانی” و جهانى سازى آغاز به كار كرد. اين مجمع تا كنون شش بار تشكيل شده و هفتمين اجلاس آن امسال در آفريقا، در شهر نايروبی، پايتخت كنيا، از بيستم تا بيست و پنجم ژانويه‌ی سال ۲۰۰۷ برگزار می‌شود. اين همايش روز شنبه با تظاهرات مردم فقير حاشيه‌ى شهر نايروبى در خيابان‌هاى مركزى اين شهر شروع به كار كرد. شعار آن نيز: ”مخالفت اقشار پائينى اجتماع و يافتن راه حل مشكلات توسط آنها” ذكر شده است و قرار است بيش از ۱۰۰هزار نفر در اين همايش شركت كنند. همچنين قرار است ۱۳۵۰ سازمان از سراسر جهان به كنيا بيايند و ۱۳۰۰ برنامه در مورد موضوع‌هاى مختلف را برنامه ريزى و مطرح سازند. كنيا به عنوان ميزبان با ۱۸۹ و برزيل به عنوان كشورى كه اين جنبش براى اولين بار در آن پاى گرفت، با ۱۴۶ سازمان در اين همايش شركت كرده است.
مجمع اجتماعى ِ جهانى خود را بدون گروه رهبرى و ارگان‌هاى تصميم گيرنده می‌داند. اين مجمع در سال ۲۰۰۱ در شهر پورتو آلگره، در جنوب برزيل در مخالفت با اثرات و پيامدهاى منفى سرمايه‌دارى و تجارت آزاد بوجود آمد. از آن زمان شركت كنندگان تصميم گرفتند تا روند اعتراض به ” مجمع اقتصاد جهانی” و جهانى سازى را كه همه ساله تشكيل می‌شود، ادامه دهند و آنها نيزهمه ساله تشكيل جلسه دهد و به اعتراض‌هاى گسترده عليه آن دست بزنند.
سال گذشته مخالفان جهانى‌سازی، مراسم خود را به طور نامتمركز و در سه كشور جهان برپا كردند: در كشورهاى ونزوئلا، مالى و پاكستان. امسال گردانندگان اين جنبش تصميم گرفتند تا مراسم سالانه‌ی خود را به طور متمركز و با هم به اجرا درآورند. و نايروبى نيز از اين جهت در نظر گرفته شده تا توجه كشورهاى صنعتى هر چه بيشتر به مشكلات اين قاره معطوف شود.
برگزارى اين همايش در كشورى آفريقايى از اين جهت اهميت بيشترى می‌يابد اگر در نظر گرفته شود كه در ماه ژوئن سال جارى ميلادى نشست سران هشت كشور صنعتى جهان در آلمان برگزار می‌شود و يكى از مهم ترين موضوع‌هاى اين نشست نيز برخورد كشورهاى صنعتى با آفريقا و مسائل اين قاره خواهد بود.
اما آيا مردم آفريقا و بخصوص شهروندان نايروبی، پايتخت كنيا كه همايش مجمع اجتماعى ِ جهانى در آن برگزار می‌شود، اطلاعى از اين اجلاس دارند؟ اجلاسى كه در ده كيلومترى اين شهر در استاديوم ورزشى شهر برگزار مى‌شود؟
بيشتر شهروندان از چنين تجمعى بى‌اطلاع‌اند و در جواب به اين سوال كه: ”مى‌دونيد مجمع اجتماعى ِ جهانى چيه؟” يا سرى تكان می‌دهند و می‌روند، يا اصلا جوابى نمی‌دهند، و يا با محبت لبخندى می‌زنند و جوابى منفى می‌دهند. مردى می‌گويد: ”نه، من نمی‌دونم مجمع جهانى اجتماعى چيه؟” و زنى در جواب اين سئوال پاسخ می‌دهد: ”من نمی‌دونم چى بگم. آمادگى جواب به اين سوال رو ندارم.”
در نايروبى سه تا چهار ميليون نفر زندگى می‌كنند و بيشتر آنها در محله‌هاى فقيرنشين ِ حاشيه‌ی شهر، با درآمدى كمتر از دو دلار در روز زندگى می‌كنند. در چنين شرايطی، همايش مجمع اجتماعى جهانى نمی‌تواند رخداد ِ مهمى در زندگى آنها به حساب آيد.
مارتين كه در گوشه‌اى از بازار به فروختن سبزى مشغول است، وقتى متوجه می‌شود كه همايش مجمع اجتماعى جهانى در مخالفت با جهانى سازى ست، با تاييد آن، به تعريف ساده‌ی جهانى‌سازى می‌پردازد: ”جهانى سازى يعنى اين كه كشورهايى مثل آمريكا به آفريقا بيان و بگن كه می‌خوان كمك كنن و صلح رو در آفريقا برقرار كنن. بعد همه‌ی معدن‌ها و مواد اوليه‌ی آفريقائيارو برا خودشون بردارن و برن، ولى ادعاشون باقى بمونه و بگن: ما می‌خوايم صلح رو در آفريقا برقرار كنيم.”
پرفسور ادوارد اُيوگى (Edward Oyugi) ، كه مسئول برنامه‌ريزى مجمع اجتماعى جهانی در كنيا بر اين نظر است كه تشكيل چنين همايشى در آفريقا پيامى ست به كشورهاى ثروتمند و پرقدرت جهان، كه آنها حق دخالت منفى در امور اقتصادى و سياسى در اين كشورها را ندارند و اين گونه دخالت بايد پايان پذيرد: ” مجمع اجتماعى جهانى هدفش اينه كه آفريقايى‌ها متوجه‌ی قدرت خودشون بشن. ما بايد هدف‌هاى مخالفان جهانی‌سازى رو برا خودمون هضم كنيم. مردم آفريقا بايد از خواب طولانى شون بيدار بشن. اونا بايد متوجه بشن كه آينده كشورشون رو خودشون بايد بسازن، اونا بايد متوجه بشن كه می‌تونن در صحنه‌ى جهانى موثر باشن. بله، مردم آفريقا بايد متوجه اين نكته بشن.”
در كنار موضوع‌هاى فراوان اقتصادى و تجاری، جنگ در آفريقا هم يكى از موضوع‌هاى مهم در مجمع اجتماعى جهانى‌ست. يورگن رايشل، يكى از مسئولان كليساى پروتستان آلمان كه به نايروبى سفر كرده در اين مورد می‌گويد: ”ما می‌خوايم در اين همايش، جنگ سومالى با دقت مورد بررسى قرار بگيره. ما به كنيا اومديم و اين كشور در حال حاضر پناهنده‌هاى زيادى‌رو از سومالى در خودش جا داده. از سومالى گروه‌هاى مختلفى به اين همايش اومدن و اونا مطمئنا خواستار خروج سربازاى اتيوپى از كشورشون می‌شن.”
مجمع اجتماعى جهانى خود را بدون گروه رهبرى و ارگان‌هاى تصميم گيرنده می‌داند. اما ناقدان به اين مجمع انتقاد می‌كنند كه بحث‌هاى فراوان انجام شده، در چنين ساختارى، به هيچ نتيجه‌اى نمی‌رسند و امكان تصميم گيرى قطعى ميسر نمی‌شود. اين ساختار سبب می‌شود تا هيچ كس مسئوليتى نداشته باشد تا ديدگاه‌هاى قطعى همايش را منعكس سازد، ديدگاه‌هايى كه مورد تاييد همه‌ی سازمان‌هاى شركت كننده قرار گرفته باشد و همه‌ی شركت كنندگان بر لزوم اجراى آن متعهد باشند.