نگاهی به وضعیت زنان در آسیای میانه

بسیاری از فعالین حقوق زنان در آسیای میانه، ۸ مارس، روز جهانی زن را برای خود روز تاریخی و مهمی تصورمی‌کنند. در این روز مسائل زنان از نظر طرح درسطح جامعه و دولت در اولویت قرار می‌گیرد. در بسیاری از این کشورها دولت مراسم ۸ مارس را برگزار می‌کند.

یکی از فعالین امور زنان درباره برگزاری مراسم ۸ مارس در ترکمنستان می‌گوید، صفرمراد نیازاف رئیس جمهور سابق این کشور ۸ مارس را ممنوع کرده بود و بجای آن زنان را مجبور کرده بود ۲۰ مارس، یعنی روز تولد مادرش را جشن بگیرند. ولی پس از درگذشت نیازاف، امسال دوباره روز جهانی زن جشن گرفته می‌شود. به دستور رئیس جمهور ترکمنستان امسال قرار است به زنان این کشور کمک‌های دولتی نقدینه داده شود.

"یک سیاستمدار برجسته‌ی زن نداریم"

به نظر خیرامان باقی زاده، روزنامه نگار تاجیک و محقق امور زنان، مشارکت زنان در سرنوشت سیاسی کشور در تمامی کشورهای آسیای مرکزی در طول دو دهه‌ی گذشته کمتر شده است. وی در گفتگو با دویچه وله اضافه می‌کند: «پس از ۲۰ سال استقلال ما درصد بسیار ناچیز شخصیت‌های سیاسی می‌توانیم در میان زنان بیابیم.»

به نظر خیرامان باقی زاده این مسئله با تغییر وضعیت این کشورها و همچنین با تبدیل شدن زنان به "نان‌آوراصلی خانواده" ارتباط دارد.

خیرامان باقی‌زاده تاکید می‌کند: «اکنون زنان دچار این مشکل شدند که نمی‌توانند به عنوان یک شخصیت اجتماعی خود را نشان دهند. البته ما به تعداد زیادی گروه‌های فعال زنان را در تاجیکستان داریم که در امور مسائل غیر سیاسی فعال هستند. ولی ما در میان سیاستمداران تاجیکستان زنان برجسته‌ای را سراغ نداریم».

موفقیت در مبارزه علیه قاچاق زنان

قاچاق زنان در سال‌های نخست استقلال جمهوری‌های آسیای میانه رشد پیدا کرده بود ولی در سال‌های اخیراین کشورها تجربه‌های زیادی در مبارزه علیه قاچاق زنان و دختران جوان به ترکیه، ایران و کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس به دست آوردند.

خیرامان باقی زاده، که پیش از این در"بنیاد زنان سازمان ملل متحد"، فعالیت داشت، می‌گوید، قاچاقچیان هوشمندانه عمل می‌کنند، ولی چاره‌اندیشی دولت‌ها نتایج مثبتی داده است. وی در این رابطه به تجربه‌ی مثبت تاجیکستان اشاره می‌کند: «پیش از این ما از دولت‌های عربی خبرهایی را دریافت می‌کردیم که دهها تن از زنان به شکل برده آنجا مجبور بودند دست به فحشا بزنند. ولی وزارت کشور تاجیکستان نهاد ویژه ای برای جلوگیری از قاچاق انسان تاسیس کرد. برای مثال به دختران جوان و ازدواج نکرده دیگر اجازه نمی‌دهند به دولت‌های اسلامی و عربی سفرکنند و دهها نفر از قربانیان فحشاء را هم به تاجیکستان برگرداندند».

به نظر این کارشناس به دلیل موفقیت دولت در مبارزه علیه قاچاق زنان، این مسئله دیگر مثل دیگر کشورهای آسیای مرکزی در تاجیکستان نگران کننده نیست.

مشکل "چندهمسری" هنوز ادامه دارد

یکی از مسائلی که زنان آسیای مرکزی در سال‌های اخیر با آن مواجه شدند، مسئله‌ی چند همسری در این کشورها بود. این مسئله حتی در برخی از پارلمان‌های این کشورها مطرح شد.

مسئله‌ی چند همسری هرازگاهی هنوز از جانب نمایندگان مجلس و یا سیاستمداران آسیای میانه پیشنهاد می‌شود تا این مسئله شکل قانونی پیدا کند. ولی گروه‌های زنان بویژه نمایندگان زن مجلس به شدت با آن مخالفت می‌کنند. به نظر آنها این مسئله فقط مربوط به زنان نیست، بلکه به خود مردان نیز مربوط می‌گردد.

مشکلات هویتی

در حال حاضر چند همسری در کشورهای آسیای مرکزی بصورت غیرقانونی رواج پیدا کرده است. درحالیکه این مسئله بر اساس قوانین این کشورها ممنوع و جرم محسوب می‌گردد. مثلا در تاجیکستان دو سال زندانی دارد.

علیرغم آن بنا‌به گفته‌ی کارشناسان بسیاری از صاحب منصبان دولتی دو یا چند همسر دارند. خیرامان باقی‌زاده دراین رابطه به دویچه‌وله می‌گوید: «بسیاری از دولتمردان تاجیکستان دو یا ۳ همسر دارند. در مورد چند همسری در سطح دولت‌ها کمتر صحبت می‌شود. ولی این موضوعی هست که بیشتر از سوی سازمان‌های مستقل زنان مطرح می‌گردد».

فعالان حقوق زنان در آسیای مرکزی به این مسئله هم اشاره می‌کنند که فرزندان حاصل از همسران دوم دچار مشکلات هویتی شده‌اند. خیرامان باقی زاده، که در این رابطه تحقیق کرده، می‌گوید: «فرزندانی که از اینگونه ازدواج‌ها به دنیا می‌آیند با مشکلات جدی هویتی در ساختارهای حقوقی روبر می‌شوند. وقتی به این کودکان شناسنامه می‌دهند نام پدر باید ثبت شود ونوشته شدن نام پدر به معنای ارتکاب جرم برای آن مرد محسوب می‌شود».

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: رضا نیکجو