نگاهى به نظرات روشنفكران و سياستمداران عرب درباره حضور تاريخى كشورهاى عربى در نمايشگاه كتاب فرانكفورت

در حاليكه در رابطه با كم و كيف برنامه ريزى حضور جهان عرب در اين نمايشگاه انتقادهاى گوناگونى ابراز شده، بسيارى از روشنفكران و سياستمداران عرب از فرصتى استثنايى براى كشورهاى عربى سخن ميگوند و معتقدند كه با حضورى فعال در نمايشگاه ميتوانند و چهره مخدوش و تحريف شده فرهنگ عربى را شفاف سازند.

احمد عبدالمطيع حجازى يكى از شاعران معروف مصر ميگويد: ”ما بايد آمادگى لازم را براى پاسخ دادن به پرسشهايى كه آلمانها در نشستها و ميزگردها مطرح ميكنند، داشته باشيم و نظراتمان در باره تروريسم و يا گروگانگيريها در عراق ابراز بيان كنيم.”

خانم هدا وصفى استاد زبان و ادبيات فرانسه در دانشگاه قاهره در مقابل از ماموريتى فرهنگى سخن ميراند و معتقد است: ” كشورهاى عربى به عنوان مهمان ويژه در نمايشگاه كتاب فرانكفورت بايد با حضور خود فرهنگ ما را به معرض نمايش بگذارد، نه آنكه دست به عملياتى دفاعى بزنند”.

ابراهيم المعلم رييس اتحاديه ناشران عرب كه خود اهل مصر است و در برنامه ريزى حضور كشورهاى عربى به عنوان مهمان ويژه در نمايشگاه بين المللى فرانكفورت نقشى كليدى ايفا كرده، بر اين باور است كه بخشى از افكار عمومى آلمان از انتخاب جهان عرب به عنوان مهمان ويژه ناراضى است.

وى در اين رابطه خاطرنشان ميسازد: ”در افكار عمومى آلمان دودستگى وجود دارد. برخى فرهنگ عرب را فرهنگ رد و مخالفت با ديگران ميدانند و بر اين گمانند كه اين فرهنگ، مشوق تروريسم است، گوش به فرمان دستورهاى حكومت ايستاده و براى حقوق مولف و نويسنده احترامى قائل نيست.”

المعلم ميافزايد كه بسيارى از آلمانها به خوبى درك ميكنند كه اين مسايل بخشى از تصويرى كلى است و در اينجاست كه كشورهاى عربى بايد از حضورشان استفاده كرده و جريانات گوناگون موجود در فرهنگ عرب را بشناساند.

عمرو موسى دبيركل ليگ عرب كه از ماه ها پيش سعى داشته در برنامه ريزى حضور كشورهاى عربى در نمايشگاه فرانكفورت سهيم باشد و تا اندازه اى هم اعمال نفوذ كند، از فرصتى طلايى سخن ميگويد.

جالب توجه اينكه فاروق حُسنى، وزير فرهنگ مصر در حين برنامه ريزى و تداركات اين جريان، توصيه كرده بود كه دولت مصر بهتر است رفتار و سياستى بيطرفانه اتخاذ كند تا تمامى طرفين يعنى هم حاميان و هواداران دولتهاى حاكم و هم جناح اپوزيسيون بتواند در نمايشگاه فرانكفورت حضور يابد.

در اين جا بايد گفت كه نگرانيها و توصيه هاى وزير فرهگ مصر كاملا قابل درك بوده است، چرا كه از يكسو حضور بيش از اندازه نويسندگان مصرى، بى اعتنايى به نويسندگان غير مسلمان و از سوى دگير كم توجهى به نويسندگان عربزبان كه در تبعيد زندگى ميكنند، از مسايلى است در اين روزها و هفته ها بشدت مورد انتقاد قرار گرفته است.

طاهر بن جلون، نويسنده سرشناس عرب كه آثار خود را به زبان فرانسوى مينويسد، در مقاله اى مفصل و خواندنى كه در هفته نامه وزين آلمانى دى تسايت منتشر شده، خواهان دعوت گسترده تر از نويسندگان عربزبان تبعيدى شده است. به عقيده وى، اشتباه بزرگ مسئولان آلمانى نمايشگاه اين بوده است كه به جاى گفتگو و دعوت مستقيم از خود نويسندگان، با حكومتهاى عربى به بحث و مشورت پرداخته اند.

بن جلون در مقاله اش همچنين به اين نكته اشاره ميكند كه كشورهاى عربى تنها نويسندگانى را به نمايشگاه فرانكفورت ميفرستند كه دردسرآفرين نباشند و زدوبندها و ندانم كاريهاى دولتهاى حاكم را برملا نسازند.

به گفته وى، نويسندگانى كه اهل سازشكارى نيستند، در كشورهاى عربى با مشكلات و موانع گوناگونى روبرو بوده و سرانجام راهى تبعيد ميشوند، از اين رو لازم است كه با توجه به شمار زياد نويسندگان عربزبان تبعيدى، جايى هم در نمايشگاه فرانكفورت به آنان اختصاص داده شود.

شهرام احدى