نهاد آمریکایی: خاورمیانه هسته‌ای می‌شود
۱۳۸۹ دی ۲۲, چهارشنبه
همزمان با سفر هیلاری کلینتون به سه کشور حاشیه خلیج فارس، روزنامه النهار چاپ بیروت با انتشار گزارشی از آخرین تلاش‌ها و رقابت‌های هسته‌ای کشورهای خاورمیانه خبر داد. این روزنامه، به گزارش تازه بنیاد صلح آمریکا استناد کرده است که زیر نظر موسسه غیرانتفاعی استیمسون تهیه شده است.
بر پایه این گزارش، از سال ۲۰۰۶ تا کنون کشورهای خاورمیانه، قدم‌های قابل توجهی به سوی هسته‌ای شدن برداشته‌اند که در میان آنها ایران در صدر جدول قرار دارد و پس از آن امارات متحده عربی و اردن نیز به موفقیت‌هایی دست یافته‌اند.
الجزایر، مصر، کویت، عربستان سعودی، سوریه و ترکیه از دیگر کشورهای تلاش کننده برای دستیابی به انرژی هسته‌ای هستند. گزارش بنیاد صلح آمریکا می‌افزاید که سوریه نیز موفق شده بود با کمک کره شمالی، پایگاه‌های سری هسته‌ای بنا کند، اما این پایگاه‌ها در ۶ سپتامبر ۲۰۰۷ میلادی با حمله هوایی اسرائیل نابود شدند.
غنی‌سازی ۹۰ درصدی اورانیوم در ایران؟
پژوهش تازه که توسط چند پژوهشگر از جمله یک ایرانی و با مدیریت آلام لیبسون انجام شده، در سفر جهاد الزین عضو شورای سردبیری روزنامه لبنانی النهار لبنان به واشنگتن، در اختیار وی گذاشته شد. پژوهشگران پیش‌بینی کرده‌اند که در نیمه دوم سال جاری، پایگاه‌های هسته‌ای ایران فعال می‌شوند و می‌توانند اورنیوم ۲۰ درصد غنی شده را، که به کار رآکتورهای تحقیقاتی و مصارف پزشکی می‌آید، تا ۹۰ درصد غنی کنند. اورانیوم ۹۰ درصد غنی شده می‌تواند در تولید جنگ‌افزارهای هسته‌ای به کار گرفته شود.
کشورهای منطقه، برای توجیه دستیابی به انرژی اتمی از نیازشان به برق هسته‌ای سخن می‌گویند. در این میان عربستان و کویت که برای جبران نیازشان به برق، نفت خام را می‌سوزانند و علاوه بر هزینه سنگین آن بر آلودگی محیط زیست می‌افزایند، دستیابی به برق هسته‌ای را راه حل این مشکل توصیف کرده‌اند.
اما گزارش بنیاد صلح آمریکا تاکید دارد که انرژی هسته‌ای، هزینه‌ای بسیار سنگین‌تر از انرژی فسیلی بر این کشورها تحمیل می‌کند و آنها به جای آن‌که به بهره‌برداری از انرژی خورشیدی و غلبه بر مشکلات ناشی از سوء مدیریت بر منابع انرژی بپردازند، به سراغ انرژی هسته‌ای رفته‌اند.
آمریکا و خاورمیانه‌ی هسته‌ای
گزارش بنیاد صلح ایالات متحده، دولت آمریکا را نیز مورد انتقاد قرار داده است. به اعتقاد پژوهشگران، آمریکا می‌توانست برای جلوگیری از افزایش شمار بازیگران هسته‌ای و مهار خطرات امنیتی و زیست‌محیطی آن، با طراحی شبکه منطقه‌ای گاز طبیعی، راهی مطمئن‌تر و اقتصادی‌تر برای تامین نیاز برق این کشورها فراهم آورد، اما نه تنها چنین نکرد بلکه شرکت‌های تابع ایالات متحده نیز در رقابت با شرکت‌های ژاپنی، کره‌ای، فرانسوی و روسی، وارد فرایند صادرات ترکیبات هسته‌ای به کشورهای خاورمیانه شدند.
این گزارش می‌افزاید آمریکا موظف بود نخست مطمئن شود که برنامه هسته‌ای این کشورها از تأمین انرژی مورد نیاز به برنامه تسلیحاتی کشیده نشود اما چنین نکرده است.
در کنار مبارزه آمریکا با هسته‌ای شدن ایران، قرارداد ایالات متحده با امارات متحده عربی، روشن‌ترین اقدام آمریکا در ارتباط هسته‌ای با خاورمیانه است. دولت پیشین آمریکا در آخرین روزهای کاری خود در ۱۵ ژانویه ۲۰۰۹ قرارداد همکاری هسته‌ای با امارات را امضا و نهائی کرد. برپایه این قرارداد که به قرارداد ۱۲۳ معروف است، امارات متحده عربی از حق غنی‌سازی در خاک خود صرف نظر کرده و آمریکا نیز پذیرفته است که تا پایان سال ۲۰۲۰، دو نیروگاه اتمی در دبی تاسیس کند.
مقامات وقت آمریکا این قرارداد را الگویی در مقابل الگوی ایران برای غنی‌سازی سوخت در خاک خود دانستند و اظهار امیدواری کردند که سایر کشورها نیز به جای الگوی ایران، از الگوی امارات پیروی کنند. پیش‌تر، دولت امارات ضمن امضای یادداشت تفاهم ۱۰۰ميليون دلاری با آمریکا اعلام کرده بود که درباره پيش نويس سياست اتمی صلح‌آمیز خود حال مذاکرات سطح بالايی با آمريکا، روسيه، آلمان، چين، ژاپن، کره جنوبی و بريتانيا است.
دولت الجزایر نیز قرار داد همکاری هسته‌ای را با آمریکا امضا کرده است. این کشور که دارای ذخایر فراوان نفت و گاز و اورانیوم است، بنا دارد نخستین نیروگاه هسته‌ای خود را تا سال ۲۰۲۰ میلادی راه اندازی کند. برپایه گزارش وزارت انرژی الجزایر، این کشور تصمیم دارد پس از تکمیل نخستین نیروگاه، هر پنج سال یک نیروگاه جدید ایجاد کند. آرژانتین، چین و فرانسه از دیگر طرف‌های قرار داد با الجزایر هستند و این کشور قرار است با روسیه و آفریقای جنوبی نیز گفتگو کند.
توافق‌ها و افق‌های مبهم
گزارش‌هائی که تا کنون پیرامون تلاش‌های هسته‌ای خاورمیانه در رسانه‌های مختلف منتشر شده نشان می‌دهد اردن نیز از سال ۲۰۰۸ مذاکره برای ایجاد یک نیروگاه هسته‌ای را با شرکت فرانسوی آروا آغاز و با چین و کانادا توافقنامه‌هایی در زمینه همکاری‌های هسته‌ای صلح‌آمیز امضا کرده‌است.
به گفته روزنامه کویتی الوطن، حکومت کویت هم به این نتیجه رسیده که انرژی هسته‌ای می‌تواند جایگزینی برای نفت باشد که در حال حاضر برای تولید الکتریسیته و نیز در تاسیسات نمک‌زدایی از آب دریا در این کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
روسیه و لیبی نیز در نوامبر سال ۲۰۰۸ در زمینه ساخت یک رآکتور تحقیقاتی در لیبی و تامین سوخت مورد نیاز توسط روسیه مذاکره کرده‌اند. بر اساس اعلام منابع رسمی، در دیدار معمر قذافی رهبر لیبی و ولادیمیر پوتین نخست وزیر روسیه، موضوع همکاری دو کشور در زمینه احداث نیروگاه هسته‌ای مورد بررسی قرار گرفته و روسیه به لیبی در زمینه طراحی، توسعه و راه‌اندازی رآکتورهای تحقیقاتی غیر نظامی و تأمین سوخت مورد نیاز کمک خواهد کرد.
منابع مصری هم می‌گویند که شرکت آمریکائی بچتل در دسامبر سال ۲۰۰۸ میلادی به عنوان پیمانکار طراحی نخستین نیروگاه هسته‌ای مصر انتخاب شده و در ازای دریافت ۱۸۰ میلیون دلار این پروژه را تا ده سال آینده تکمیل خواهد کرد. این شرکت قصد دارد پنج نقطه را در این کشور مورد بررسی قرار دهد که نخستین منطقه در سواحل دریای مدیترانه و در غرب شهر اسکندریه قرار دارد.
کشورهای منطقه، در مواضع آشکار برای توجیه تلاش‌های هسته‌ای‌شان نامی از ایران نمی‌برند، اما تحلیلگران، نگرانی از وجود ایران هسته‌ای را یکی از دلایل گرایش دولت‌های خاورمیانه به هسته‌ای شدن می‌دانند؛ اما این نگرانی و فقدان تدبیری برای عدم استفاده از تهدیدهای هسته‌ای در جدال‌ها و مناقشات احتمالی آینده منطقه، افق‌هایی مبهم را پیش روی تحلیلگران ترسیم کرده است.
ایران هسته‌ای و دولت‌های نگران
نگرانی دولت‌های حاشیه خلیج فارس نسبت به ایران در گزارش‌های دیپلماتیک سفارت آمریکا که ویکی‌لیکس آنها را منتشر کرده، منعکس شده است. در این گزارش‌ها، عربستان سعودی و چند کشور عربی دیگر، پرونده هسته‌ای ایران را مهم‌ترین مسئله‌شان و حتی مهم‌تر از مسئله اسرائیل و فلسطین معرفی کرده و خواستار برخورد نظامی با ایران شده‌اند.
سفر هیلاری کلینتون به امارات متحده عربی، عمان و قطر، دومین سفر وی در شش هفته گذشته به منطقه است. یکی از محورهای اصلی برنامه این سفر، برنامه هسته‌ای ایران و نگرانی‌هایی است که در میان بسیاری از کشورهای منطقه ایجاد شده است.
مقام‌های بلندپایه وزارت خارجه آمریکا در گفت‌وگوهایی با خبرنگاران گفته‌اند که هیلاری کلینتون به دولتمردان خلیج فارس "توضیحاتی درباره انتظارات واشنگتن از دور تازه گفتگو میان ایران و گروه ۵+۱ در استانبول خواهد داد". آنها گفته اند که وزیر خارجه آمریکا از دولت‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس خواهد خواست که تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را با سخت‌گیری بیشتری اجرا کنند.
جواد اکبرین
تحریریه: جواد طالعی