۴۲ درصد مردم ایران حجاب را امری اختیاری می‌دانند
۱۳۹۳ اسفند ۲۱, پنجشنبه
موسسه IPOS در آمریکا به سفارش شبکه تلویزیونی "زنان تی‌وی" نظرسنجی‌ای درباره اجباری یا اختیاری بودن حجاب در ایران انجام داده است.
بر اساس نتایج این نظرسنجی که در وب‌سایت زنان تی‌وی منتشر شده، ۴۲ درصد پرسش‌شوندگان معتقدند که حجاب باید اختیاری باشد، حدود ۳۸ درصد معتقد به حجاب اجباری بوده‌اند چرا که دستور دینی است و ۱۵ درصد هم رعایت حجاب را به این دلیل که قانون است ضروری دانسته‌اند. پنج درصد پرسش‌شوندگان به این پرسش‌ها پاسخ نداده و یا گزینه نمی‌دانم را انتخاب کرده‌اند.
در این نظرسنجی ۶۰۰ نفر از میان مردان و زنان تمامی استان‌های ایران و نیز شهرنشین و روستایی انتخاب شده اند. درصد مردان و زنان و تعداد پرسش‌شوندگان شهری و روستایی و نیز درصد پرسش‌شوندگان در استان‌های مختلف بر اساس نسبت‌های اعلام‌شده در آمارگیری سال ۱۳۹۰ تعیین شده است.
چرا مردان مورد پرسش قرار گرفته‌اند؟
حسین قاضیان، جامعه‌شناس مقیم واشنگتن یکی از اعضای تیم این نظرسنجی بوده است. از او پرسیدیم که علت پرسش کردن از مردان در موضوعی که صد در صد به زنان مربوط است، چه بوده؟
آقای قاضیان می‌گوید: «درست است که مردها ممکن است درک متفاوتی از زن‌ها نسبت به حجاب داشته باشند، اما در نظر بگیرید که این یک نظرسنجیست و مقصود از نظرسنجی تعمیم نتیجه از یک نمونه کوچک آماری است مثلا در این کار ما یک نمونه ۶۰۰ نفری را به کل جمعیت بالای ۱۸ سال ساکن ایران تعمیم می‌دهیم. پس ما ناچار باید هم از مردان بپرسیم هم از زنان. بهعلاوه وقتی از هر دو میپرسیم میتوانیم نظر مردان و زنان را در این زمینه مقایسه کنیم و ببینیم که آیا آنها به شکل متفاوتی به موضوع اجباری یا اختیاری بودن نگاه میکنند یا خیر.»
البته جواب این پرسش منفی بوده یعنی به گفته آقای قاضیان تفاوت معناداری بین نظرات مردان و زنان در موضوع اجباری بودن یا اختیاری بودن حجاب وجود ندارد.
اما از یک نقطه نظر دیگر هم پرسیدن نظر مردان درباره موضوعی کاملا زنانه به عقیده آقای قاضیان، لازم است. او می‌گوید: «ما میدانیم که سیاستگذاریهای عمومی در یک جامعه که معمولا تبدیل به قواعد میشود، از طریق ایجاد دستورالعمل‌های اجتماعی و سیاسیست و این دستور کارهای اجتماعی و سیاسی از طریق مردان و زنان یک جامعه درست میشود و اگر مردان قدرت بیشتری داشته باشند، که اغلب هم دارند، آنها در تعیین این دستور کارها معمولا موثرتر هستند. بنابراین دانستن دیدگاه، نظر و درک و دریافت آنها از یک موضوع، اتفاقا به ما کمک میکند که بدانیم سیاستگذاریهای عمومی جامعه بر چه مبنایی دارد صورت میگیرد و چه فکری در سر آدم‌هاییست که از پایین به این سیاستگذاریها فکر کرده یا تنظیمشان میکنند و آنها را به سطوح بالاتر میآورند. حتی اگر این سیاستگذاری از بالا هم باشد، به طریق اولی میشود چنین حرفی را زد. به دلیل این‌که عمده تصمیمگیرها و سیاستگذارها مرد هستند.»
رابطه سطح سواد و توسعه انسانی با حجاب اجباری
هرچند رابطه معناداری میان جنسیت پرسش شوندگان و نظر آنها در مورد حجاب اجباری یا اختیاری وجود ندارد، اما بر اساس نتایج این نظرسنجی، این رابطه میان سطح توسعه انسانی منطقه محل سکونت پرسش‌شوندگان و باورهای آنان درباره حجاب معنادار است.
هرچه شاخص توسعه انسانی در استان محل سکونت پاسخ دهندگان بیشتر بوده، مخالفت آنان با حجاب اجباری نیز بیشتر بوده است.
بیشتر بخوانید: بار مالی حجاب اجباری برای زنان ایران
این رابطه همچنین بین سطح تحصیلات افراد با نظرشان درباره حجاب اجباری نیز وجود دارد. افراد با تحصیلات دانشگاهی بیشتر از افراد فاقد تحصیلات دانشگاهی، حجاب را امری اختیاری می‌دانند.
یکی دیگر از پرسش‌هایی که با افراد این جامعه آماری درمیان گذاشته شده، میزان پی‌گیری اخبار و وقایع روز بوده است. حسین قاضیان این پرسش را سئوالی "گرم‌کننده و اعتمادآور" توصیف میکند که می‌تواند اطمینان پرسش‌شونده را برای پاسخ‌گویی به سئوالات حساس بعدی بیشتر کند.
دلیل دیگر طرح این پرسش از دید آقای قاضیان این است: «این را بهعلاوه از این جهت میپرسیم که وقتی فرد میخواهد در مورد موضوعی مثلا اختیاری یا اجباری بودن حجاب نظر بدهد، خیلی مهم است که ما بدانیم این فرد بر مبنای چه جهانی از اطلاعات و ارتباطاتش این حرف را میزند و چقدر در این جهان دادهها حضور دارد و چگالی اطلاعاتی و ارتباطی جهانی که در آن زندگی میکند چقدر است، چرا که این چگالی ارتباطی و اطلاعاتی است که روی ارزیابیهای فرد تاثیر میگذارد. بنابراین خیلی برای ما مهم است که یک اطلاع ابتدایی از این‌که فرد در کدام جهان ارتباطی و اطلاعاتی زندگی میکند بهدست بیآوریم و این که این جهان ارتباطی و اطلاعاتی چه ارتباطی ممکن است به ارزیابی این فرد از اختیاری یا اجباری بودن حجاب داشته باشد.»
می‌توان نتایج یک نظرسنجی تلفنی را به کل جامعه تعمیم داد؟
موسسه آیپز، درصد اطمینان این نظرسنجی را ۹۵ درصد اعلام و تصریح کرده که نتایج این نظرسنجی در فاصله اطمینان ۴ درصد می‌تواند به کل افراد بالای ۱۸ سال ساکن ایران تعمیم داده شود.
از آنجا که ابزار این نظرسنجی، تماس تلفنی بوده، این پرسش پیش می‌آید که با توجه به فرهنگ غالب مردم ایران و نیز جو اختناق حاکم بر جامعه، چطور می‌توان با ۹۵ درصد اطمینان، نتایج این نظرسنجی را به کل جامعه ایران تعمیم داد.
حسین قاضیان می‌گوید ابزار مورد استفاده در یک نظرسنجی هیچ ربطی به درصد اطمینان آن ندارد بلکه این درصد را تنها یک فرمول ریاضی و آماری تعیین میکند.
او می‌گوید: «وقتی قرار است یک نمونهگیری برای یک نظرسنجی انجام شود، معمولا سه عامل دخیل است: سطح اطمینان نظرسنجی، فاصله اطمینان مورد نظر و اندازه کل جمعیت. ما به خواست خودمان میخواستیم که در جامعه ۸۰ میلیونی ایران بتوانیم نتایج این نظرسنجی را با ۹۵درصد اطمینان تعمیم دهیم و مثلا یک فاصله ۴ درصدی از خطا را هم در نظر داشته باشیم. برای این منظور یک نمونه ۶۰۰ تایی نیاز داریم . آن وقت میتوانیم بگوییم که در یک جامعه ۸۰ میلیونی اگر فاصله اطمینان ۴درصد باشد، ما با ۹۵درصد اطمینان میتوانیم از نتایج این نظرسنجی حرف بزنیم. مثلا فرض کنید اگر ما میخواستیم با اطمینان ۹۹درصد چنین حرفی بزنیم، با همین فاصله از خطا یا با همین فاصله از اطمینان، میبایست یک نمونه هزارو ۴۰ تایی میگرفتیم. بنابراین میبینید که این موضوع به مسئله صداقت ربط ندارد و فقط یک جنبه آماری و یک رابطه ریاضی دارد با موضوع فاصله اطمینان و با حجم نمونه و با اندازه جمعیت کل یک جامعه که در آن نظرسنجی انجام میشود.»
بیشتر بخوانید: چند دقیقه آزادی یواشکی در ایران
۹۵درصد اطمینان برای تعمیم نتایج این نظرسنجی به این معناست که اگر در همین نمونه خاص صدبار دیگر هم این کار تکرار شود، در ۹۵درصد موارد دیگر به همین نتایج با همین میزان از خطا میرسیم . یعنی مثلا اگر در این نمونه گفته شده که حدود ۴۲ درصد جامعه معتقدند که حجاب باید اختیاری باشد، در ۹۵درصد از ۱۰۰ مورد دیگر که امتحان شود، بین ۳۸ تا ۴۶ درصد (۴ درصد فاصله با نتیجه به دست آمده در این نظرسنجی) مردم چنین نظری خواهند داشت.
"معیار قانون‌گزاران نظر مردم نیست"
حسین قاضیان تصریح میکند که نتایج این نظرسنجی در اختیار هیچ ارگان و موسسه داخل ایران قرار نگرفته و هیچ درخواستی هم برای مطالعه نتایج این نظرسنجی از داخل ایران نشده است.
به گفته وی «در جامعهای که در این موارد تصمیمات نه براساس خواست عمومی بلکه براساس معیارهای بیرون از خواست عمومی، مثلا معیارهای ایدئولوژیک صورت میگیرد، در واقع کسی دنبال نتایج این نظرسنجی‌ها نیست. چون تصمیمات نه براساس خواست عمومی و درک و دریافت مردم نسبت به آن چیزی که خودشان میخواهند، بلکه براساس دلایل دیگری گرفته میشود. بنابراین نتایج نظرسنجی هم حتی اگر درست باشد، برای سیاست‌گزاران به درد نمیخورد.»