مسئله حجاب در آسیای مرکزی

فعالین گروههای مختلف زنان و همچنین برخی از کارشناسان بر این باورند که بویژه در سال های اخیر، زنان با افزایش گرایش های دینی در این کشورها بیشتر به حجاب روی آورده‌اند.

مردمان آسیای مرکزی مسلمان و سنی مذهب هستند. در کشور تاجیکستان هم اکنون بیش از ۳ هزار مسجد وجود دارد. همزمان با آزادی دین در این کشور توانستند گروههای غیر مسلمان نیز از آزادی برخوردار گردند. حدود ۸۰ گروه دینی غیرمسلمان نیز در این کشور فعالیت می کند. رهبران سیاسی این کشور گسترش گروههای مختلف دینی را نشانگر بسط آزادی های دینی و شخصی می دانند.

ولی مسئله حجاب یکی از مسایل پیچیده این کشورها به حساب می آید. رعایت حجاب بویژه در میان زنان مسن بیشتر از زنان میانسال مشاهده می شود. در مدارس کشورهای آسیای مرکزی حجاب ممنوع است.

ولی در دانشگاههای بزرگ این منطقه هستند دانشجویانی که درخواست می کنند با حجاب در کلاس های درس حضور یابند. مقامات دولتی تهدید کرده‌اند که آنها را اخراج کنند.

حبیبه اسکندروا دانشجوی دانشگاه ملی تاجیکستان که با حجاب می سر کلاس های درس می رود، ادعا می کند، برخی از استادان با حجاب مخالفت می کنند و می گویند که اینجا عربستان و یا ایران نیست. وی اضافه می کند که تاجیکستان آمریکا هم نیست ، که دختران خود را به شیوه غربی آرایش کنند، انگار که به دیسکو می آیند.

زرینه خوشوقت خبرنگار مقیم شهر دوشنبه که در مورد زنان تاجیک مطالعه و تحقیق کرده است مسئله حجاب را با زمان شوروی سابق مقایسه می کند و متذکر می‌شود:

«بعد از فروپاشی شوروی بودند دختران جوانی که به دستور و سفارش پدر و مادر و عده کمی هم با درخواست خود حجاب بر سرگذاشتند ولی پس از اینکه اینجا دانشگاه اسلامی باز شد، هستند کسانی که حجابی هستند و خیلی زیاد دختران جوانی هستند که من با آنها صحبت کردم و بسیاری از آنها می گفتند که با خواهش خودشان بوده ، یعنی می خواستند دین اسلام را عمیقتر آموزند و حجابی شوند و برای تمام عمر حجابی شوند. وقتی من پرسیدم اگر دخترت نخواهد، چکار می کنید؟ گفت که مادامیکه من حجابی هستم باید دختر من هم حجابی باشد.»

کارشناسان بر این باورند که حجاب در تاجیکستان و ازبکستان نسبت به کشورهای دیگر آسیای مرکزی بیتشر گسترش پیدا کرده است. روسای دانشگاههای تاجیکستان بنا به بخشنامه وزارت آموزش و پرورش این کشور از شرکت دانشجویان حجاب دار ممانعت به عمل آورده‌اند و آنها را تهدید به اخراج کرده‌اند.

شماری از گزارشها حاکی از آن است که در برخی از دانشگاههای تاجیکستان دانشجویانی که با حجاب سر کلاس های درس حضور یافته‌اند، اخراج شده‌اند. مقامات دانشگاهها گفته‌اند که آنها قوانین جاری کشور را اجرا کرده‌اند.

زرینه خوشبخت می گوید عده کثیری از این زنان داوطلبانه حجاب را پذیرفته‌اند: «حجابی شدن زنان بالاجبار نبوده است. هستند زنانی که گرایش های اسلامی پیدا کرده‌اند و تصمیم گرفته‌اند تا آخر عمرشان حجابی شوند: قبل از سقوط شوروی اینجا کسی را با حجاب نمی دیدیم. شاید تعداد اندکی بود و آنهم در میان زنان مسن، یعنی در سنین بالاتر از ۶۰ سال و آنهائی که با اسلام سر و کار داشتند و زنان را هم تشویق می کردند. ولی هستند زنانی که تا فروپاشی شوروی شغل هائی را هم داشتند و پس از آن آنها به اسلام گرویدند. ولی مجبور کسی نیست.»

برخی از تحلیل گران معتقدند که دولت های آسیای مرکزی نگران نفوذ گروههای مذهبی تندرو هستند و از افزایش گرایش جوانان به این گروهها بیم دارند.

محی الدین کبیری رئیس حزب نهضت اسلامی تاجیکستان که یک حزب قانونی و رسمی در کشور است از دولت تاجیکستان انتقاد می کند که قصد دارد این مسئله را سیاسی کند: «با این رفتار خود یک بار دیگر قضیه را از یک قضیه صرف حقوقی به یک قضیه سیاسی تبدیل می کنند.»

بنظر برخی از صاحبنظران نقش زنان در زندگی سیاسی کشورهای آسیای مرکزی محدود است و مسئله حجاب مشکل جامعه سکولار این کشورهاست که ساختاری مذهبی دارند. حجاب در کشورهای آسیای مرکزی آزاد است، ولی استفاده از آن در مراکز رسمی و ادارات دولتی از جمله مدارس و دانشگاههای کشور ممنوع اعلام شده است.

طاهر شیرمحمدی